" وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَلْیُؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ"

سوره بقره،آیه ۱۸۶
و هنگامی که بندگان من، درباره من از تو بپرسند، [بگو] من نزدیکم؛ دعای دعاکننده را هنگامی که مرا می خواند پاسخ می گویم؛ پس باید دعوت مرا بپذیرند و به من ایمان بیاورند، تا راه یابند [و به مقصود برسند].

🖋مقدمه
شخصی از پیامبر(ص) پرسید: "آیا خدای ما نزدیک است، تا با او آهسته مناجات کنیم، یا دور است تا با صدای بلند او را بخوانیم؟، آیه فوق نازل شد و به آنها پاسخ داد که خدا به بندگانش نزدیک است.(تفسیر نمونه، ج۱، ص۶۳۷)

📋واژه ها
لیستجیبوا: باید اجابت کنند (فعل امر از ماده جوب، باب استفعال)
یرشدون: هدایت می شوند، راه می یابند (فعل مضارع از ماده رشد)

📌نکات تفسیری
۱- عنایت ویژه
دعاکننده، آن چنان مورد محبت پروردگار قرار دارد که در این آیه، خداوند هفت بار، تعبیر "خودم" را برای لطف به او به کار برده است؛ اگر بندگان خودم، درباره خودم پرسیدند، [به آنان بگو] من، خودم به آنان نزدیک هستم و هرگاه خودم را بخوانند، خودم دعاهای آنان را مستجاب می کنم. پس به خودم ایمان بیاورند و دعوت خودم را اجابت کنند... .
این ارتباط محبت آمیز، در صورتی است که انسان بخواهد با خداوند مناجات کند.(تفسیر نور، ج۱۴، ص۲۹۰)
۲- ظرفیت دعاکننده
دعا و گفت و گو با خداوند، ظرفیت انسان را برای دریافت کننده الطاف الهی بیشتر می کند، مانند توسل و زیارت اولیای خدا که شرایط را برای انسان تغییر می دهد؛ همانگونه که اگر کودکی همراه پدر به مهمانی برود، دریافت محبتش بیش از آن خواهد بود که تنها برود. (تفسیر نور، ج۱، ص۲۹۲)
عبدالله بن سنان می گوید: از امام صادق(ع) شنیدم که فرمود: "زیاد دعا کنید، زیرا دعا کلید بخشش خداوند و وسیله رسیدن به هر حاجت است؛ نعمت ها و رحمت هایی نزد پروردگار است که جز با دعا نمی توان به آن رسید. بدان هر دری را بکوبی، عاقبت گشوده خواهد شد" (اصول کافیف ج۲، ص۴۶۸)
۳- لطافت آیه
این آیه در بیان پیامش، بهترین اسلوب و لطیف ترین و زیباترین معنا را برای دعاکننده در بردارد، زیرا:
الف. اساس گفتار را بر متکلّم وحده (من چنین و چنانم) قرار داده است؛ نه غیبت (خدا چنین و چنان است) و این، می فهماند که خدای متعال، به دعاکننده، کمال عنایت را دارد.
ب. به "عبادی" (بندگانم) تعبیر کرد و نفرمود "ناس"(مردم) و این نیز عنایت یادشده را بیشتر می رساند.
ج. واسطه را حذف کرده و نفرموده است: "در پاسخشان بگو..." بلکه فرموده: "چون بندگانم از تو درباره من پرسیدند، من نزدیکم".
د. جمله "من نزدیکم" را با حرف "إنّ" تاکید کرده است.
ح. نزدیک بودن را با صفت مشبه و جمله اسمیه بیان کرده و فرمود: "نزدیکم"؛ نه با فعل "من نزدیک می شوم"، تا ثبوت و دوام قرب را برساند (ترجمه المیزان، ج۲،ص۴۱ و ۴۲)
۴- مراد از "ولیؤمنوا بی"
در مجمع البیان از امام صادق(ع) روایت شده که ذیل جمله "ولیؤمنوا بی" فرمود: "یعنی ایمان بیاورند که من قادر هستم آنچه می خواهند، به ایشان بدهم" (مجمع البیان، ج۲، ص۵۰۰)

📢پیام‌ها
۱- دعا، هر جا و هر وقت که باشد، مفید است؛ چون خداوند می فرماید: من نزدیکم( فانی قریب).
۲- استجابت خداوند همیشگی است، نه موقتی. "اجیب" بیانگر دوام است.
۳- دعا، وسیله رشد و هدایت است. (تفسیر نور، ج۱، ص۲۹۱ و ۲۹۲).

🗄منبع: تفسیر همراه