آیت الله سید محمود هاشمی شاهرودی در سال ۱۳۲۷ هجری شمسی در شهر نجف و در خانواده‌ی مذهبی و از سادات منسوب به امام حسین(ع) چشم به جهان گشود. پدرش مرحوم آیت الله سید علی حسینی شاهرودی، از شاگردان برجسته مرحوم آیة الله العظمی خویی (ره) بود که بحث های اصول و فقه استاد خود را به رشته تحریر درآورد.
دوران تحصیل:
آیت الله سید محمود هاشمی شاهرودی تحصیلات ابتدایی را در مدرسه علوی نجف به پایان رسانید و سپس به تحصیلات حوزوی روی آورد. او با توجه به موقعیت علمی خانوادگی و نیز با توجه به هوش و استعداد سرشار و کوشش فراوان خود، در مدتی اندک توانست دروس دوره سطح را به پایان رساند.
عکسی از دوران طلبگی آیت الله هاشمی شاهرودی
پس از آن به حلقه درس آیت الله العظمی شهید سید محمد باقر صدر(اعلی الله مقامه الشریف) پیوست و سالها در خدمت استاد خود، مبانی اجتهاد در اصول و فقه را به خوبی آموخت و در درس دیگر مراجع آن روز نجف ـ از جمله امام خمینی(ره) و آیت الله العظمی خویی (ره) ـ نیز با جدیت شرکت جست و بهره‌های فراوان برد.
استادان:
آیت‌الله سید محمود هاشمی شاهرودی(مد ظله) در سال های تحصیل خود از محضر استادان بسیاری بهره برد. مهم‌ترین و اصلی ترین استاد او در درس خارج آیت الله العظمی شهید سید محمد باقر صدر بود.
آیت الله هاشمی شاهرودی و آیت الله سید محمدباقر صدر
آن شهید سعید که از افتخارات شیعه و مرجعیت به شمار می‌آید، شاگردان بسیاری را به عالم اسلام، تقدیم داشته است. شهید صدر که از حافظه و استعدادی سرشار برخوردار بود، توانست با نوآوریهای فراوان در فقه و اصول و دیگر علوم اسلامی و به روز ساختن مباحث علوم دینی و نیز نگاشتن کتب درسی در زمینه‌های یاد شده، گام مهمی برای تعالی اسلام و تشیع بردارد و از این رهگذر، شاگردان او، همچون آیت‌الله العظمی سید محمود هاشمی شاهرودی(مد ظله)، این خدمات و اندیشه‌ها را پی گرفتند.
از دیگر استادان آیت الله هاشمی شاهرودی(مد ظله)، حضرت امام خمینی(ره) و حضرت آیت الله العظمی خویی(ره) را می توان نام برد. معظم له سالها در محضر ایشان به تحکیم مبانی اجتهادی خود می پرداخت.
فعالیت های علمی و فرهنگی:
آیت‌الله هاشمی شاهرودی(مد ظله) تاکنون فعالیت های بسیاری را در زمینه‌های علمی و فرهنگی به انجام رسانده است. در یکی از دیدارهای اعضاء مجلس اعلای عراق، امام خمینی(ره) با توجه به شناخت خود، از ایشان می‌خواهد که تدریس در حوزه علمیه قم را بر هر کاری ترجیح دهد و به تربیت طلاب مستعد در زمینه‌های علمی و اخلاقی بپردازد. معظم له نیز با ورود به ایران ـ در فروردین ۱۳۵۸ ـ به تدریس درس خارج فقه و اصول می‌پردازد که این تدریس تا هم اکنون نیز ادامه دارد و طلاب بسیاری از محضر ایشان بهره‌مند شده‌اند. ویژگی درس ایشان دقت فراوان، تسلط بر مباحث و نوآوری در زمینه های متعدد و مختلف علمی است.
آیت الله هاشمی شاهرودی(مد ظله) ریاست دو کنگره مهم نقش زمان و مکان در اندیشه امام خمینی(ره) و نخستین کنگره دایرة المعارف فقه اسلامی را بر عهده داشت که هر دو کنگره با استقبال بزرگان و فضلاء حوزه و دانشگاه و اندیشمندان خارجی و داخلی مواجه شد.
از خدمات دیگر ایشان، ریاست مؤسسه دایرة‌المعارف فقه اسلامی با حکم مقام معظم رهبری است. مقام معظم رهبری در حکم خود، خطاب به ایشان می‌فرماید: «جناب عالی را که چهره درخشانی در علم و عمل بوده و بحمدالله از مقام والایی در فقه و علوم مرتبط با آن برخوردارید، برای انجام این اقدام بزرگ، شایسته دانسته و مسئولیت ایجاد و اداره مؤسسه ای برای تهیه این دایرة المعارف را به جناب عالی محول می کنم».
تالیفات:
از آیت‌الله هاشمی شاهرودی (مد ظله) مقالات فراوانی در فصلنامه فقه اهل بیت(علیهم السلام) به چاپ رسیده است. همچنین وی در زمینه‌های گوناگون کتاب هایی منتشر کرده است که برخی از آنها به شرح زیر است:
۱ ـ بحوث فی علم الاصول (تقریرات درس های اصول شهید صدر در ۷ جلد)
۲ ـ کتاب الخمس (۲ جلد)
۳ ـ مقالات فقهیه
۴ ـ قاعده فراغ و تجاوز
۵ ـ حکومت اسلامی
۶ ـ جهان بینی اسلامی
۷ ـ تفسیر موضوعی بخشی از نهج البلاغه
۸ ـ تفسیر آیه «مودت ذی القربی»
۹ ـ بحوث فی الفقه الزراعی
۱۰ ـ محاضرات فی الثورة الحسینیة
۱۱ ـ الصوم، تربیة و هدایة
۱۲ ـ کتاب الاجارة (۲ جلد)
۱۳ ـ کتاب الزکاة (۴ جلد)
۱۴- کتاب المضاربة
۱۵- قراءات فقهیه معاصره (۲جلد)
۱۶- بحثهایی پیرامون اصول فقه
۱۷- درسنامه اصول فقه
۱۸- رساله توضیح المسائل
۱۹- مناسک حج فارسی وعربی
۲۰ – الصوم مسائل وردود
۲۱- پرسشها وپاسخهایی پیرامون روزه
۲۲- الصراط (اجوبه الاستفتاءات)
۲۳- کتاب الحج
۲۴- اضواء و آراء (۳ جلد)
۲۵- منشور قضاء
۲۶- صحیفه عدالت (۸ جلد) و ...
فعالیت های سیاسی:
آیت‌الله هاشمی شاهرودی در سالهای تحصیل و تدریس، فعالیت های سیاسی بسیاری را پدید آورده است. در پی یورش مزدوران رژیم صدام به علما و اندیشمندان در سال ۱۹۷۴ میلادی، آیت‌الله هاشمی شاهرودی به زندان افتاد و شکنجه‌های فراوان بدنی و روحی را به جان خرید. او در پی تظاهرات مردم عراق پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام(ره)، بویژه در نجف، و در گرامیداشت این پیروزی، تحت پیگرد رژیم بعث قرار گرفت و به سفارش شهید صدر(ره) به وطن خود بازگشت تا وکالت عام شهید صدر و نمایندگی او را نزد امام خمینی(ره) بر عهده گیرد.
او با ورود به ایران به خدمت امام خمینی(ره) مشرف شد و با موافقت ایشان، رابط امام(ره) و شهید صدر(ره) شد و پیام های علمی نجف را به سمع امام(ره) می‌رساند. او با دستور آیت‌الله العظمی خامنه ای که در آن زمان با حکم امام(ره) مسؤولیت نهضت‌های اسلامی را بر عهده داشت، تشکیلاتِ جامعه روحانیت مبارز و مجلس اعلی عراق را به راه انداخت و آن را مدیریت و سازماندهی کرد.
او که به دستور امام(ره) تدریس و بررسی مسائل فقهی، بویژه احیای فقه حکومتی استوار بر ادله استنباط جواهری را بر عهده داشت، در طول سالیان انقلاب از هیچ کوششی در جهت اعتلای انقلاب اسلامی ایران، دریغ نورزید.
آیت الله هاشمی شاهرودی سال ها از اعضای فقهای شورای نگهبان بود و در این نهاد مقدس به خدمت اشتغال داشت تا اینکه با حکم مقام معظم رهبری به ریاست قوه قضائیه منصوب شد. او در طول مسؤولیت خود در قوه قضائیه، خدمات بسیاری را انجام داد که توسعه قضایی، تسریع در رسیدگی به پرونده‌ها و ایجاد ارتباط مردمی از جمله آنهاست. پس از مسئولیت در قوه قضائیه آیت الله هاشمی شاهرودی با شروع مجدد درسهای فقه و اصول خود در شهر مقدس قم در کنار فعالیت های مؤثر سیاسی و استمرار خدمات شایان خود به نظام مقدس اسلامی، مسئولیت خطیر مرجعیت دینی را نیز بر عهده گرفت.
همچنین رهبر معظم انقلاب اسلامی در حکمی در تاریخ ۲۳ مرداد ۱۳۹۶ ترکیب جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام را برای یک دوره پنجساله دیگر معرفی کردند. بر اساس این حکم آیت الله هاشمی شاهرودی بعنوان رئیس دور جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام معرفی شد. با این حال به علت بیماری و کهولت سن از اواسط تابستان۹۷ نتوانست در جلسات این مجمع حضور یابد.
برخی مناصب سیاسی و اجتماعی:
عضو مجمع جهانی اهل بیت(علیهم السلام)
عضو مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی
رئیس و مؤسس مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(علیهم السلام)
عضو و نائب رئیس مجلس خبرگان رهبری
عضو و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
عضو فقهای شورای نگهبان
رئیس هیئت عالی حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سه گانه
این عالم مجاهد پس از تحمل ماه‌ها بیماری، روز سوم دی‌ماه ۹۷ و در سن۷۰ سالگی به لقاءالله پیوست.
