درسهای برگزیده قرآن

"یَا أَیُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُمْ وَالَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ"

سوره بقره، آیه۲۱

(اى مردم! پروردگارتان را که شما و کسانى را که پیش از شما بوده‏‌اند آفریده است پرستش کنید باشد که به تقوا گرایید.)

مقدمه

در آیات قبل این سوره خداوند حال سه گروه از انسانها (پرهیزکاران، کافران و منافقان) را شرح داده و پس از مقایسه ای روشن بین گروهها، با خطاب به هر سه گروه خط سعادت و نجات را –که پیوستن به گروه اول است- مشخص ساخته، می فرماید: "یا ایها الناس اعبدوا ... لعلکم تتقون".

واژه ها
اعبدوا: بندگی کنید(فعل امر از ماده عبد)
خلق: به اندازه و مقدار آفرید (فعل ماضی)

نکات تفسیری
اولین انتخاب به همه انسانها
این نخستین فرمان الهی (از ابتدای قرآن، در شکل موجود) ، به همه انسانها است.این آیه همگان را مورد خطاب قرار داده و راه سعادت آنان را بیان کرده است.
نکته قابل تذکر اینکه در کتابهای قانون، مواد قانون، بدون خطاب بیان می شود؛ ولی قرآن کتاب قانونی است که با روح و عاطفه مردم سر و کار دارد از این رو در بیان دستورات، همگان را مورد خطاب قرار می دهد.
۱- چرا خدا را عبادت کنیم؟
الف. چون خالق و مربی شما است "اعبدوا ربکم الذی خلقکم" بقره ۱۲۱.
ب. چون تامین کننده رزق و روزی و امنیت شما است "فلیعبدوا رب هذا البیت الذی اطعمهم من جوع امنهم من خوف" قریش آیه ۳و۴.
ج. چون معبودی جز او نیست (لا اله الا انا فاعبدونی) طه آیه۴.
باید دانست عبادت خدا بر ما واجباست؛ چون خالق، رازق و مربی ما است؛ ولی باز هم در برابر ادای این تکلیف، پاداش می دهد و این نهایت لطف اوست.
۲- چرا خداوند به نعمت آفرینش اشاره کرده و فرموده است : "الذی خلقکم"؟
برای برانگیختن حسّ شکرگزاری مردم و جذب آنان به عبادت پروردگار، از یادآوری مهم ترین نعمت شروع می کند که نعمت آفرینش انسان است. آنهایی که در برابر خدا خاضع نیستند و او را نمی پرستند، کسانی اند که معمولا در آفرینش خود و پیشینیان نمی اندیشند و به این نکته توجه ندارند که این آفرینش بزرگ را نمی توان به عوامل ناتوان طبیعی نسبت داد. بنابراین، یادآوری نعمت خلقت، هم دلیلی برای خداشناسی است و هم محرکی برای شکرگزاری و عبادت.
۳- چرا خداوند "الذین من قبلکم" را یادآوری کرده است؟
تکیه بر "الذین من قبلکم" شاید اشاره به این باشد که اگر شما در پرستش بت ها اقتدا به سنت نیاکانتان می کنید؛ خداوند، هم آفریننده شما است و هم آفریننده نیاکان شما. او هم مالک و پرورش دهنده شما است و هم مالک و پرورش دهنده آنان. بنابراین، پرستش بت ها، چه از ناحیه شما و چه از سوی آنان چیزی جز انحراف نیست.
۴- هدف از عبادت
نتیجه این عبادت و پرستش، تقوا و پرهیزکاری و عاقبت آن فلاح و رستگاری است.(بقره آیه ۱۸۹) بنابراین عبادت ها و نیاش های ما چیزی بر جاه و جلال خدا نمی افزاید؛ همانگونه که کفر انسانها، چیزی از عظمت مقام او نمی کاهد و او بی نیاز است "ان تکفروا انتم و من فی الارض جمیعا فان الله لغنی".
عبادت، فعلی است که بوسیله آن تقوا حاصل می شود و این عبادت، کلاس تربیت برای آموزش تقوا است. و تقوا راه رسیدن به رستگاری است.

پیام ها
۱. دعوت پیامبران، عمومی است و همه مردم را در بر می گیرد، باید در تبلیغ همه مردم را در نظر داشت "یا ایهاالناس"
۲. از فلسفه های عبادت، شکرگزاری از ولی نعمت است (اعبدوا ربکم الذی خلقکم)
۳. عبادت، عامل ایجاد تقوا است. اگر عبادتی تقوا ایجاد نکند، عبادت نیست.(تفسیر نور، جلد۱، ص ۷۱) "اعبدوا... لعلکم تتقون".

منبع: تفسیر همراه