عنوان: خطر هوای نفس
"وَلَقَدْ آتَیْنَا مُوسَى الْکِتَابَ وَقَفَّیْنَا مِنْ بَعْدِهِ بِالرُّسُلِ وَآتَیْنَا عِیسَى ابْنَ مَرْیَمَ الْبَیِّنَاتِ وَأَیَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ أَفَکُلَّمَا جَاءَکُمْ رَسُولٌ بِمَا لَا تَهْوَى أَنْفُسُکُمُ اسْتَکْبَرْتُمْ فَفَرِیقًا کَذَّبْتُمْ وَفَرِیقًا تَقْتُلُونَ"
سوره بقره، آیه۸۷
ما به موسی کتاب(تورات) دادیم و پس از او پیامبرانی د ر پی هم فرستادیم و به عیسی دلایل روشن دادیم، و او را با روح القدس تایید کردیم؛ پس چرا هر زمان، پیامبری چیزی بر خلاف خواسته های نفسانی شما آورد، در برابر او تکبر ورزیدید؛ عده ای را تکذیب کردید و گروهی را کشتید.
🖋مقدمه
این آیه خطاب به بنی اسرائیل است. آنان فرزندان حضرت یعقوب علیه السلام بودند که برخی از آنان در صدر اسلام در مدینه و سرزمین های مجاور آن (مانند خیبر) حضور داشتند. با وجود آنکه منتظر ظهور پیامبر آخرالزمان بودند؛ پس از بعثت آن حضرت، اغلب به مخالفت و مبارزه با او پرداختند و حتی جنگ هایی را بر ضد مسلمانان پدید آوردند:
"...فَلَمَّا جَاءَهُمْ مَا عَرَفُوا کَفَرُوا بِهِ..." بقره ۸۹( هنگامی که آنچه می شناختند آمد، به آن، کفر ورزیدند).
ابن عباس می گوید: یهود پیش از اسلام در برابر اوس و خزرج، انتظار امدن رسول خدا را داشتند و او را مایه پیروزی خود می دانستند. هنگامی که خدا، پیامبر خود را از بین عرب برگزید و بنی اسرائیل مشاهده کردند که پیامبر از آنان نیست، درصدد انکار برآمده، آنچه قبلا می گفتند، منکر شدند. تفسیر مجمع البیان، ذیل آیه ۸۹ بقره.
📋واژه ها
قفینا: از پشت سر و پی در پی فرستادیم (فعل ماضی از ماده قفو، باب تفعیل)
ایّدنا: توان دادیم و تایید کردیم (فعل ماضی از ماده اید، باب تفعیل)
روح القدس: حضرت جبرئیل
لاتهوی: میل نمی کند (فعل مضارع منفی از ماده هوی)
استکبرتم: تکبّر ورزیدید و خود را برتر شمردید (فعل ماضی از ماده کبر، باب استفعال)
📌نکات تفسیری
۱- انبیای بنی اسرائیل
چون آیه خطاب به بنی اسرائیل است، سیر جریان نبوت را از حضرت موسی علیه السلام تا حضرت عیسی علیه السلام بیان کرده است. رسولان فراوانی که در این بین مبعوث شدند، انبیای بنی اسرائیل بودند.
۲- تکذیب انبیا
هرگاه انبیای بنی اسرائیل، فرمان و سخنی بر خلاف خواسته های نفسانی می آوردند، بنی اسرائیل، آنان را تکذیب می کردند و اگر می توانستند، پیامبران خدا را می کشتند. از جمله زمانی که پیامبر آخرالزمان-که موعود تورات و انجیل بود و یهود در انتظار بعثت او بودند- مبعوث شد، به تکذیب او پرداختند و حتی در پی قتل ا و برآمدند.
۳- چرا خداوند، تکذیب و قتل رسولان قبلی را به بنی اسرائیل زمان پیامبر علیه السلام نسبت می دهد؟
اگر کسی از عمل ظالمانه دیگری خشنود باشد، در آن عمل، شریک است. بنی اسرائیل، در زمان پیامبر علیه السلام پیامبری را نکشته بودند؛ ولی خداوند، قتل را به آنان نیز نسبت می دهد؛ چون آنان از عملکرد پیشینیان خود راضی بودند. مجمع البیان، ذیل آیه ۸۷ بقره
این آیه گرچه خطاب به بنی اسرائیل است، ولی پیام آن، به آنان اختصاصی ندارد. امام باقر علیه السلام درباره این آیه فرمود: "حضرت موسی و پیامبران پس از او و عیسی، مثالی برای امت محمد صلی الله علیه و آله است. خداوند چنین فرموده است: "اگر محمد صلی الله علیه و آله چیزهایی برای شما آورد که هواهای نفسانی شما نمی پسندد[درباره ولایت علی علیه السلام]، پس گروهی از آل محمد صلی علیه و آله را تکذیب می کنید و گروهی را به قتل می رسانید". (تفسیر عیاشی، ج۱، ص۴۹)
تاریخ نیز این موضوع را آشکارا به نمایش گذاشته است که جانشینان پیامبر صلی الله علیه و آله، چگونه مورد تکذیب و قتل و آزار قرار گرفتند.
روشن است چنین برخوردی، سبب محرومیت جامعه از هدایت های خداوند و گرفتار شدن به پیامدهای ناگوار اعمال خواهد بود.
📢پیام ها
۱- اگر دین و آیینی موافق مجموعه خواهش های دل بود، قطعا دین حق نخواهد بود؛ زیرا یکی از ویژگی های پیامبران خدا و دین حق، آن است که آموزه ها و برنامه های ایشان، نوعا با خواسته های نفسانی افراد منطبق نیست( مانند تقوا، دفاع و جهاد، انفاق و عفو و ...)
۲- هواهای نفسانی، از عوامل مهم گردن فرازی و تکبّر در برابر پیامبران و دین حق است؛ چنان که در این آیه، خواهش های دل، زمینه ساز تکذیب و کشتن انبیای الهی دانسته شده است (أَفَکُلَّمَا جَاءَکُمْ رَسُولٌ بِمَا لَا تَهْوَى أَنْفُسُکُمُ اسْتَکْبَرْتُمْ فَفَرِیقًا کَذَّبْتُمْ وَفَرِیقًا تَقْتُلُونَ).
🗄منبع: تفسیر همراه
