درسهای برگزیده قرآن

"وَأَنْفِقُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَلَا تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَى التَّهْلُکَةِ وَأَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ"

سوره بقره،آیه ۱۹۵
و در راه خدا انفاق کنید [و با ترک انفاق] خود را به دست خود به هلاکت نیفکنید و نیکی کنید که خداوند نیکوکاران را دوست دارد.

🖋مقدمه
جهاد، به همان اندازه که به مردان با اخلاص و کارآزموده نیازمند است، به انواع سلاح و تجهیزات جنگی نیز احتیاج داردغ چرا که سرباز بدون وسایل و تجهیزات کافی (اعم از سلاح، وسیله نقل و انتقال، مواد غذایی و وسایل درمانی)، کاری از او ساخته نیست.
از این رو در اسلام تأمین سلاح جهاد با دشمنان از واجبات شمرده شده و مردم را ترغیب به انفاق برای این مهم کرده است. امروزه نیز با توجه به تغییر شکل جنگ‌ها، کمک‌های مالی مردم می تواند سد محکمی در مقابل اهداف نظامی دشمن باشد و می تواند آن را از فکر جنگ و نزاع دور سازد.

📋واژه ها
لا تلقوا: نیفکنید (فعل مضارع مجزوم از ماده لقی، باب افعال)
التهلکه: هلاکت
احسنوا: نیکی کنید (فعل امر از ماده حسن، باب افعال)

📌نکات تفسیری
۱- مصادیق هلاکت
جمله " وَلَا تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَى التَّهْلُکَةِ"، هر چند در مورد ترک انفاق برای جهاد وارد شده است؛ ولی مفهوم وسیع و گسترده ای دارد و موارد زیادی را شامل می شود.
از جمله انسان حق ندارد از جاده های خطرناک (چه از نظر ناامنی و چه عوامل جوّی یا غیر آن)، بدون پیش بینی های لازم بگذرد، و یا غذایی که به احتمال قوی آلوده است، تناول کند و یا حتی در میدان جهاد بدون نقشه و برنامه وارد عمل شود. در تمام این موارد انسان بی جهت جان خود را به خطر انداخته است. (تفسیر نمونه، ج۲،ص۳۶)
۲- فرق هلاکت و شهادت
برخی ناآگاهان، جهاد ابتدایی را القای نفس در هلاکت پنداشته اند و گاه تا آنجا پیش می روند که قیام سالار شهیدان امام حسین(ع) در کربلا را مصداق آن می شمرند! این ناشی از نهایت نادانی و عدم درک معنای آیه است، زیرا القای نفس در هلاکت، مربوط به جایی است که هدفی بالاتر از جان در کار نباشد، وگرنه باید جان را فدای حفظ آن هدف مقدس کرد؛ همان گونه که امام حسین(ع) و تمام شهیدان، جان خویش را در راه خدا فدا کرده اند.
اصولا "تهلکه" با "شهادت" مفهوم متباین دارد. تهلکه به معنای مرگ بی دلیل است در حالی که شهادت، قربانی شدن در راه هدف و نایل گشتن به حیات جاویدان است . (تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۸)
۳- مراد از احسان در اینجا چیست؟
چند احتمال در کلمات مفسّران دیده می شود که مانعی ندارد همه این معانی، در مفهوم و محتوای آیه جمع باشد:
الف. حسن ظن به خدا داشته باشید (گمان نکنید انفاق‌های شما موجب اختلال در معیشت شما خواهد شد).
ب. منظور میانه روی در مسأله انفاق است.
ج. منظور انفاق همراه با حسن رفتار با نیازمندان است (تفسیر نمونه، ج۲،ص۳۷)
۴- چه ارتباطی میان دو جمله " َأَنْفِقُوا..." و "وَلَا تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَى التَّهْلُکَةِ" است؟
آیه بیانگر یک حقیقت کلی و اجتماعی است و آن اینکه انفاق، به طور کلی سبب نجات جوامع از مفاسد کشنده است، زیرا هنگامی که انفاق به فراموشی سپرده شود و ثروت ها در دست گروهی معدود جمع گردد و در برابر آنها، اکثریتی محروم و بینوا وجود داشته باشند، دیری نخواهد پایید که انفجار عظیمی، در جامعه به وجود می آید که به واسطه آن، نفوس و اموال ثروتمندان همه در آتش آن خواهد سوخت و از اینجا رابطه مسأله انفاق و پیشگیری از هلاکت روشن می شود. بنابراین، انفاق قبل از آنکه به حال محرومان مفید باشد، به نفع ثروتمندان است، زیرا تعدیل ثروت، حافظ ثروت است(تفسیر نمونه، ج۲،ص۳۸). امیر مومنان علی(ع) فرمود: "اموال خویش را با دادن زکات حفظ کنید" (نهج البلاغه، حکمت ۱۴۶).

📢پیام ها
۱- اقتصاد پشتوانه هر حرکتی است (انفقوا). جهاد نیز بدون پشتوانه مالی و گذشت از برخی امکانات، امکان ندارد. (تفسیر نور، ج۱،ص۳۰۹)
۲- با انفاق، خود و اموالتان را بیمه کنید. (تفسیر نور، ج۱،ص۳۰۹)
۳- در اسلام جبهه و جنگ و کمک های مالی، همه باید رنگ الهی داشته و برای رضای خداوند باشد.(تفسیر نور، جلد۲،ص۳۱۰)
۴- محبوب خدا شدن بهترین تشویق برای احسان است. (تفسیر نور، جلد۲، ص۳۱۰)

🗄منبع: تفسیر همراه