عنوان: ارزش صبر
"وَلَمَّا بَرَزُوا لِجَالُوتَ وَجُنُودِهِ قَالُوا رَبَّنَا أَفْرِغْ عَلَیْنَا صَبْرًا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانْصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْکَافِرِینَ"
سوره بقره،آیه ۲۵۰
و هنگامی که برابر جالوت و سپاهیان او قرار گرفتند، گفتند: "ای پروردگار ما! صبر و شکیبایی بر ما فرو ریز و گامهای ما را استوار دار، و ما را بر گروه کافران پیروز فرمای.
🖋مقدمه
آیه، در مورد صحنه روبه‌رو شدن سپاه حق و باطل، یعنی، سپاه طالوت و جالوت است. هنگامی که طالوت و لشکریان اندک او، با قلبی پر از ایمان، برابر لشکر انبود جالوت، صف آرایی کردند؛ به قدرت بی پایان الهی پناه برد، دست به دعا برداشتند و تقاضای صبر و استقامت و پیروزی کردند.
واژه ها
برزوا: آشکار شدند، پدیدار گشتند (فعل ماضی از ماده برز)
افرغ: فرو بریز (فعل امر از ماده فرغ، باب افعال)
ثبّت: پایدار و استواری ببخش (فعل امر از ماده ثبت، باب تفعیل)
نکات تفسیری
۱- نزول صبر از جانب خدا
صبر، به معنای تحمل دشواری ها و ناراحتی های جسمی و روحی است. سپاهیان طالوت با دیدن لشگر عظیم دشمن و تعداد اندک خود، چون قلبی آکنده از ایمان داشتند، هرگز روحیه خود را نباخته و میدان را برای دشمن خالی نگذاشتند؛ بلکه به پناهگاه مطمئن الهی پناه برده، از خداوند درخواست صبر و شکیبایی کردند، تا برابر هیچ دشواری متزلزل نشوند.
۲- آثار و نتایج صبر
در این آیه پس از درخواست نزول صبر می خوانیم: " وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا..."؛ یعنی، خدایا! ما را ثابت قدم بدار، تا قدم هایمان سست نشود و از جای کنده نشویم و از رویارویی با دشمن فرار نکنیم.
دعای اول، جنبه باطنی و درونی داشت و این دعا، جنبه ظاهری و برونی، در واقع ثبات قدم، از نتایج اولیه استقامت و صبر است.
" وَانْصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْکَافِرِینَ" نتیجه استقامت و ثبات قدم است؛ یعنی خدایا! ما را در پرتو صبر و ثبات قدم، بر کافران پیروز کن. (تفسیر نمونه، ج۲،ص۲۴۵، با اندکی تصرف)
در آیه بعد، نیز نتیجه شیرین دعا به درگاه خدا و صبر و استقامت را بیان می کند: " فَهَزَمُوهُمْ بِإِذْنِ اللَّهِ"؛ یعنی دشمنان را به اذن خدا شکست دادند.
۳- جایگاه صبر
الف: صبر در قرآن
در قرآن کریم برای صبر جایگاه بسیار ارزشمندی ترسیم شده است، به طوری که واژه صبر و مشتقات آن، بیش از صدبار در قرآن ذکر و بر آن تاکید شده است. قرآن پیامبران بزرگی چون ایوب، یعقوب و پیامبران اولوالعزم را الگوهای صبر معرفی کرده و داستانهای آنان را بارها ذکر کرده است.
این تاکید نشان می دهد که قرآن برای این ویژگی اخلاقی و عملی، فضیلت فراوانی قائل است و آن را خمیرمایه سعادت و مقدمه رسیدن به هرگونه خوشبختی معرفی می کند.
ب: صبر، بهترین مرکب سواری
رسول خدا(ص) فرمود: "صبر، بهترین مرکب سواری است. خداوند، هیچ بنده ای را به بهتر و گسترده تر از صبر روزی نداده است" (بحارالانوار، ج۸۲،ص۱۳۹)
امیر مومنان علی(ع) فرمود: "بر شما باد به صبر و استقامت، زیرا صبر، نسبت به ایمان، همانند سر به بدن است" (نهج البلاغه، کلمات قصار، ۸۲)
پیام‌ها
۱- نیایش با خداوند، در هنگامه پیکار با دشمنان ضروری است.
۲- دعا و حرکت همراه هم لازم است؛ نه اینکه د عا به جای حرکت باشد.(تفسیر نور، ج۱،ص۳۹۷)
۳- صبر و پیروزی، ملازم یکدیگرند. بر اثر صبر ، پیروزی به دست می آید. (تفسیر نور، ج۱،ص۳۹۷)
۴- پیروزی در جنگ، زمانی با ارزش است که هدف رزمندگان، برتری حق بر باطل باشد، نه برتری بر یکدیگر. (تفسیر نور، ج۱،ص۳۹۸)
۵- استمداد و کمک از خداوند، باید در تمام مراحل مختلف زندگی باشد. (أَفْرِغْ ... ثَبِّتْ ... وَانْصُرْنَا)
🗄منبع: تفسیر همراه
