عنوان: دشمن شناسی
إِنْ تَمْسَسْکُمْ حَسَنَةٌ تَسُؤْهُمْ وَإِنْ تُصِبْکُمْ سَیِّئَةٌ یَفْرَحُوا بِهَا وَإِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا لَا یَضُرُّکُمْ کَیْدُهُمْ شَیْئًا إِنَّ اللَّهَ بِمَا یَعْمَلُونَ مُحِیطٌ
سوره آل عمران،آیه ۱۲۰
اگر نیکی به شما رسد، آنان را غمگین سازد و اگر بدی به شما برسد، آنها بدان شادمان می شوند و اگر صبر کنید و پرهیزکار باشید، حیله بدخواهانه آنان هیچ آسیبی به شما نرساند؛ زیرا خداوند به آنچه انجام می دهند، احاطه دارد.
🖋مقدمه
حالات روحی و عکس العمل‌ها، از بهترین راه‌های شناخت افراد است. قرآن مجید در آیات متعددی به توضیح این حالات و عکس العمل‌ها پرداخته است. از جمله در این آیه به برخی ویژگی های دشمنان پرداخته است؛ توجه به این خصوصیات موجب می گردد تا دوست از دشمن بازشناخت شود، بنابراین در سیاست خارجی هم می تواند کاربرد داشته باشد.
واژه ها
تَمْسَسْ: رسیدن، برخورد کردن (فعل مضارع مجزوم به آن شرطیه، از ماده مسس)
تسوهم: آنان را بدحال و ناراحت می کند (فعل مضارع مجزوم جواب شرط، از ماده سَوَء)
تصب: می رسد، اصابت می کند (فعل مضارع مجزوم به إن شرطیه از ماده صوب)
محیط: فراگیرنده، احاطه کننده (اسم فاعل از ماده حوط)
نکات تفسیری
۱- کینه دشمنان با شما
در این آیه نشانه های کینه دشمنان بازگو شده است و آن اینکه اگر فتح و پیروزی و پیش‌آمد خوبی برای شما رخ دهد، آنها ناراحت می شوند و این ناخوشنودی خود را که برخاسته از شدت دشمنی آنها با مومنان است، در قالب حسادت ها و توطئه چینی نشان خواهند داد و حتی به براندازی مومنان روی خواهند آورد؛ زیرا آنان لحظه ای از احوال شما غافل نیستند، به گونه ای که حتی اگر حادثه ناگواری برای شما رخ دهد، خوشحال می شوند. از این رو مسلمانان، همواره در معرض توطئه و دسیسه دشمنان هستند.
۲- راه مقابله با دشمن
در برابر چنین کینه ها و توطئه هایی، خداوند می فرماید " وَإِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا لَا یَضُرُّکُمْ کَیْدُهُمْ شَیْئًا"؛ اگر در برابر کینه توزی های آنها استقامت کنید و پرهیزکار و خویشتن‌دار باشید، آنان نمی توانند به وسیله نقشه های خائنانه خود، به شما لطمه ای وارد کنند؛ زیرا " إِنَّ اللَّهَ بِمَا یَعْمَلُونَ مُحِیطٌ"؛ خداوند به آنچه می کنند، کاملا احاطه دارد. (تفسیر نمونه، ج۳،ص۶۶)
۳- مراد از صبر و تقوا در آیه
مراد از صبر: صبر در راه پیشرفت مسلمانان، حفظ وحدت و یکپارچگی، خودداری از افشای اسرار مسلمانان، صبر در برابر خشم و کینه، پرهیز از اقدام نابجا، تقویت نیروهای اجتماعی و انسجام نیروهای خودی است.
مراد از تقوا: تقوا در این زمینه به معنای هشیاری در برابر کیدها و نقشه های دشمنان است. با داشتن این دو ویژگی (صبر و تقوا) همراه با ایمانی که سرآمد است، دیگر کیدها و توطئه های آنان تاثیر ندارد.
۴- تقویت روحیه و توجه دادن به امدادها
در پایان آیه، خداوند با توجه دادن به احاطه خویش بر تمامی اعمال و رفتار دشمنان دین، موجبات تقویت روحیه مسلمانان را فراهم نموده تا در برخورد با آنان مقهور نباشند و با امید به امدادهای الهی، توطئه های آنان را خنثی کنند.
پیام‌ها
۱- دشمنان دین حتی از رسیدن خیر و خوشایندی ناچیز به مومنان، ناخشنودند. (تفسیر راهنما، ج۳،ص۳۷)
۲- خشنودی دشمنان دین از گرفتاری های اهل ایمان به حوادث بد و ناگوار. (تفسیر راهنما، ج۳،ص۳۷)
۳- مسلمانان همواره در معرض توطئه و دسیسه دشمنان هستند و کوچکترین غفلت از آنها، زمینه نفوذ و استیلای آنان را فراهم می آورد.
۴- شادمانی از بهره مندی و نگرانی در برابر آسیبهای وارده به مسلمانان ارزشمند و نشانه ایمان است. (" إِنْ تَمْسَسْکُمْ حَسَنَةٌ تَسُؤْهُمْ...)
🗄منبع: تفسیر همراه
