درسهای برگزیده قرآن

"یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ"
سوره آل عمران، آیه ۲۰۰
ای کسانی که ایمان آورده اید، [در برابر مشکلات و هوسها] استقامت کنید و در برابر دشمنان [نیز] استقامت به خرج دهید و از مرزهای خود، مراقبت کنید و از خدا بپرهیزید، شاید رستگار شوید.

🖋مقدمه
این آیه، آخرین آیه سوره آل عمران و مشتمل بر یک برنامه کلی چهار ماده‌ای برای عموم مسلمانان است.
۱. شکیبایی؛
۲. صبر در برابر دشمن؛
۳. نگهداری از مرزها؛
۴. پرهیزکاری؛
به همین جهت آیه با خطاب "یا ایها الذین آمنوا" آغاز شده است. آیه فوق، چکیده ای از بیانی مفصل است که در سوره آمده و به منزله نتیجه گیری از مجموع آیات سوره آل عمران است.

📋واژه‌ها
اصبروا: صبر کنید، خویشتن داری کنید [منظور صبر در سختی و مشکلات] (فعل امر از ماده صبر)
صابروا: صبر و استقامت کنید [منظور صبر در برابر دشمن است](فعل امر از ماده صبر، باب مفاعله]
رابطوا: مرزداری کنید، حفاظت کنید (فعل امر از ماده ربط، باب مفاعله)

📌نکات تفسیری
۱- مراد از اصبروا و اقسام صبر
اولین برنامه ای که ضامن سربلندی و پیروزی مسلمانان است، همان استقامت و صبر و ایستادگی در برابر حوادث می باشد. اصبروا عام است و شامل همه اقسام صبر می شود و اقسام صبر عبارتند از :
الف: صبر در برابر مشکلات و سختی‌های دنیا؛ مانند صبر در برابر از دست دادن دوستان و نزدیکان و صبر در برابر بیماری ها
ب: صبر در برابر انجام واجبات؛ مانند نمازخواندن، روزه گرفتن، جهاد رفتن و غیره
ج: صبر در برابر ترک گناه
حضرت علی(ع) درباره اهمیت صبر می فرماید: "ان الصبر من الایمان کالرأس من الجسد؛ صبر نسبت به ایمان مانند سر است نسبت به بدن".(نهج البلاغه، حکمت ۸۲)
۲- چرا اصبروا بر صابروا مقدم شده است؟
اصبروا مربوط به صبرهای شخصی است که اقسام آن در بالا ذکر شد، ولی صابروا مربوط به صبر در برابر دشمن است و این می رساند که جهاد با نفس و اصلاح آن بر جهاد با دشمن مقدم است. تا انسان بر نفس خود پیروز نشود، بر دشمن پیروز نخواهد شد.
۳- منظور از رابطوا چیست؟
همانگونه که گفته شد، رابطوا یعنی از مرزها مراقبت کنید، ولی باید توجه داشت این جمله عام است و شامل همه مرزها می شود؛ این آیه شریفه به مسلمانان دستور می دهد ، در برابر دشمن آماده باشند و از مرزهای کشورهای اسلامی مراقبت کنند تا هرگز گرفتار حملات غافلگیرانه نشوند. همچنین به آنها آماده باش داده و به مراقبت همیشگی در برابر حملات شیطان و هوس‌های سرکش دستور می دهد، تا غافلگیر نگردند و افزون بر اینها، به آنها فرمان می دهد از مرزهای عقیدتی و فرهنگی خود در مقابل دشمن مراقبت کنند.
۴- سفارش به تقوا
سفارش به تقوا در آخر آیه یک دستور کلی است که بر همه دستورهای سابق نظر دارد؛ یعنی صبر شما، استقامت شما در برابر دشمن و مرابطه شما باید آمیخته با تقوا و پرهیزکاری باشد.

📢پیام‌ها
۱- هر قدر دشمن بر استقامت خود بیفزاید، کشته بدهد و هزینه کند، ما نیز باید بر پایداری و استقامت خود بیفزاییم و در راه خدا با جان و مال پایداری کنیم.
۲- صبر، مصابره و مرابطه باید جهت‌دار باشد و در مسیر تقوا و رضای الهی قرار گیرد، و گرنه کفّار هم صبر و استقامت دارند.(تفسیر نور، ج۲،ص۲۳۴)
۳- اسلام دینی جامع است؛ هم مسائل فردی را در نظر دارد (اصبروا) و هم مسائل اجتماعی را(صابروا) هم به صبر و تقوا سفارش می کند و هم به مراقبت از مرزها (اصبروا و صابروا و رابطوا واتقوا الله).

🗄منبع: تفسیر همراه