درسهای برگزیده قرآن

" یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا یَحِلُّ لَکُمْ أَنْ تَرِثُوا النِّسَاءَ کَرْهًا وَلَا تَعْضُلُوهُنَّ لِتَذْهَبُوا بِبَعْضِ مَا آتَیْتُمُوهُنَّ إِلَّا أَنْ یَأْتِینَ بِفَاحِشَةٍ مُبَیِّنَةٍ وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِنْ کَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسَى أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئًا وَیَجْعَلَ اللَّهُ فِیهِ خَیْرًا کَثِیرًا"
سوره نساء، آیه ۱۹
ای کسانی که ایمان آوردید، برای شما حلال نیست که از زنان از روی اکراه [و ایجاد ناراحتی برای آنها] ارث ببرید و آنان را تحت فشار قرار ندهید که قسمتی از آنچه را به آنها داده اید [از مهر] تملک کنید، مگر اینکه آنها عمل زشت آشکاری انجام دهند، و به آنان به طور شایسته رفتار کنید و اگر از آنها [به جهتی] کراهت داشتید، [فورا تصمیم به جدایی نگیرید] چه بسا از چیزی کراهت دارید و خداوند در آن نیکی فراوان قرار داده است. (تفسیر نمونه، ج۳،ص۳۱۸)

🖋مقدمه
یکی از رفتارهای ظالمانه مردان در دوران جاهلیت این بود که با زنان ثروتمندی که از زیبایی بهره ای نداشتند، ازدواج می کردند، سپس آنها را به حال خود وا می گذاشتند؛ نه آنها را طلاق می دادند و نه همچون یک همسر با آنها رفتار می کردند، به امید اینکه مرگشان فرا رسد و اموالشان را تملک کنند.یکی دیگر از عادات نکوهیده آنها این بود که زنان را به شکلهای گوناگون تحت فشار می گذاشتند تا مهر خود را ببخشند و طلاق گیرند. این کار بیشتر در موقعی بود که زن مهریه سنگینی داشت. آیه فوق این کار را منع کرد. (تفسیر نمونه، ج۳، ص۳۱۹)

📋واژه ها
لا یحلّ: حلال نمی شود (فعل مضارع به لا نهی از ماده حلل)
أَنْ تَرِثُوا: که ارث ببرید (فعل مضارع از ماده ورث)
کره: اجبار، اکراه، انجام کاری از روی بی میلی)
لا تَعْضُلُو: جلوگیری نکنید، در فشار قرار ندهید (فعل مضارع مجزوم به لا نهی از ماده عضل)
عاشروا: معاشرت کنید (فعل امر از ماده عشر، باب مفاعله)
معروف: شناخته شده از روی عقل، عرف و شرع.

📌نکات تفسیری
۱- منظور از فاحشه (فاحشه مبینه، زشت آشکار) چیست؟
فاحشه به گناهان بزرگ گفته می شود و "فاحشه مبینه" یعنی گناه بزرگ آشکار (مانند زنا)، البته بعید نیست هرگونه مخالفت شدید زن و نافرمانی و ناسازگاری را شامل شود؛ (نه هر مخالفت جزیی را) زیرا فاحشه، به معنای گناه بزرگ است و کلمه "مبینه" آن را تاکید می کند. (تفسیر نمونه، ج۳،ص۳۲۰)
۲- مدارا با همسر
اگر بعضی از شما به جهاتی از همسران خود رضایت کامل نداشته باشید و بر اثر اموری، در نظر شما ناخوشایند باشند، فورا تصمیم به جدایی و یا بد رفتاری نگیرید و تا آنجا که قدرت دارید، مدارا کنید؛ زیرا ممکن است شما در تشخیص، گرفتار اشتباه باشید و آنچه را نمی پسندید، خداوند در آن خیر و برکت فراوانی قرار داده باشد.(تفسیر نمونه، ج۳،ص۳۲۰)
۳- معنای خیر کثیر
خیر کثیر در آیه مفهوم وسیعی دارد، یکی از مصادیق روشن آن فرزندان صالح و با لیاقت و ارزشمند است. ((تفسیر نمونه، ج۳،ص۳۲۱)
۴- معاشرت متعارف معروف،
به کاری می گویند که در جامعه مجهول نباشد و وقتی با امر به معاشرت ضمیمه شود، چنین معنا می دهد: "با زنان به گونه ای معاشرت کنید که مرسوم و معروف است" و شیوه معاشرت متعارف، که مردم با آن آشنا هستند، معاشرت در یک زندگی اجتماعی است که در آن، هر فرد خشت بنای جامعه بوده و یکسان با سایر افراد در سازمان جامعه انسانی، به نوعی سهیم باشند. (برگرفته از تفسیر المیزان، ج۴،ص۴۰۴ و ۴۰۵)

📢پیام‌ها
۱- اسلام مدافع حقوق زن است.
۲- باز پس گرفتن مهریه با زور حرام است.
۳- تنها در صورتی که زن مرتکب فاحشه باشد می توان بر او سخت گرفت.
۴- با زنان باید خوش رفتاری کرد (عاشروا هنّ بالمعروف).
۵- مرد، سنگ زیرین آسیاب زندگی است و باید با خوش رفتاری بر سختی ها شکیبا باشد (خطاب آیه به مردان است " َلَا تَعْضُلُوهُنَّ ...عَاشِرُوهُنَّ")
۶- بسیاری از خیرات در لابه‌لای ناگواری‌های زندگی است (یجعل الله فیه خیرا کثیرا).
۷- حل مشکلات خانواده با داشتن حلم و حوصله، بهتر از جدایی و طلاق است (فیه خیرا کثیرا).
۸- همیشه خیر و شر همراه با تمایلات نیست. چه بسا چیزی را ناخوشایند بدانیم، ولی خداوند خیر زیاد در آن قرار داده باشد؛ زیرا انسان به همه مصالح خویش آگاه نیست. (تفسیر نور، ج۲،ص۲۶۰و ۲۶۱)

🗄منبع: تفسیر همراه