درس شماره: ۴۵
عنوان: ریشه ناگواری‌ها

" مَا أَصَابَکَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّهِ وَمَا أَصَابَکَ مِنْ سَیِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِکَ وَأَرْسَلْنَاکَ لِلنَّاسِ رَسُولًا وَکَفَى بِاللَّهِ شَهِیدًا "
سوره نساء، آیه ۷۹
آنچه نیکی به تو می رسد، از جانب خدا است، و آنچه بدی به تو می رسد، از سوی خود تو است، و ما تو را برای مردم رسول فرستادیم، و گواهی خدا کافی است.


🖋مقدمه
سر منشأ همه خوبیها و نیکیها خداست و از آنجا که خداوند حکیم است و قادر، برای بندگانش جز خیر و خوبی چیزی نمی خواهد و می توان گفت که جز خیر و نیکی از او صادر نمی شود (مَا أَصَابَکَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّهِ) ولی اینکه انسان در زندگی فردی و اجتماعی چیزهایی را به عنوان زشت و بدی می بیند دو جهت می تواند داشته باشد:
۱. این مسائل از دید انسانی است که جامع نگری لازم را ندارد و فقط حوادث و رویدادهای پیرامون خود را در یک مقطع کوتاه از زمان و مکان می بیند که اگر با احاطه‌ی به تمام ابعاد آن را بررسی نماید، بر خلاف ظاهر آن که زشت جلوه می کند زیبایی‌هایی را خواهد دید، برای مثال، تب یا درد دندان اگرچه ظاهرا ناگوار است ولی در حقیقت نشانه سلامت سیستم دفاعی بدن است که مشغول مبارزه با بیماری است و یا هشدار و اخطار در مورد وجود ضایعه‌ای در اندامها است.
۲. این حوادث زشت و تلخ محصول عملکرد خویش است با توجه به نعمت های خوبی که خداوند در اختیار او گذاشته، می توانست با عملکرد صحیح خیرات را به سوی خود جذب نماید ولی بر اثر سوء استفاده گرفتار چنین حوادثی شده است.


📋واژه ها
حسنه: نیکی مانند: نعمت، رزق و روزی (از ماده حسن)
سیئه: بدی مانند: قحطی، بلا، مرض، ناملایمات و سختیها (از ماده سوء)
شهید: حاضر، ناظر، گواه (از ماده شهد)


📌نکات تفسیری (در قالب چند پرسش)
۱- خوبی‌ها از جانب خدا است
خداوند، خالق همه چیز است " اللَّهُ خَالِقُ کُلِّ شَیْءٍ" (زمر، ۶۲) هر کاری که انسان انجام می دهد، چون خداوند، قدرت آن کار را به او داده است، می شود گفت کار خدا است، اما در حقیقت ، منشأ کارهای خوب خدا است؛ چون اوست که صفات و کمالات انسانی را در او قرار داده که باعث خیرها و خوبیها می شود. منشأ بدیها نیز اعمال انسان است که نعمت های خداوند را با اراده خود در مسیر بدیها قرار داده است، اگرچه همه به ارائه و مشیّت خدا است.
حال، سوال دیگری مطرح می شود که آیا هر سختی و مصیبتی، بدی حساب می شود و به سبب اعمال بد انسان است؟
پاسخ: هر سختی و مصیبتی، بدی نیست؛ بلکه در موارد بسیاری از الطاف الهی است؛ چنانکه حضرت امام(قدس سره) در شهادت فرزندش فرمود: "شهادت سید مصطفی، از الطاف خفیه الهیه بود". در حقیقت ، چون آمدن مصیبت، همراه فقدان نعمتی است، در نظر ما مصیبت و بدی جلوه می کند، ولی گاه لطف خدا است.
۲- انتساب خوبیها به خداوند
تفسیری که برای این دو آیه شده در اخبار اهل بیت(ع) نیز به آن اشاره شده است. این است که منظور از سیئات، کیفرهای اعمال و عقوبات معاصی است. شکی نیست که این کیفرها از ناحیه خداوند است، ولی چون نتیجه اعمال و افعال بندگان است، گاهی به بندگان نسبت داده می شود و گاهی به خداوند و هر دو صحیح است؛ برای مثال، صحیح است گفته شود قاضی دست دزد را قطع می کند، و نیز صحیح است گفته شود این خود دزد است که دست خود را قطع می کند. (برگرفته از تفسیر نمونه، ج۴،ص۲۲)
۳- تطیر و انتساب بدیها به خداوند
خداوند، به اصلاح اینگونه اندیشه ها پرداخته و می فرماید: "ای رسول ما! تو فقط رسول و پیام‌آور هستی".
تو نقشی در رساندن بدی به آنها نداری، بلکه این، اعمال خود آنها است که در زندگی آنها تغییر ایجاد می‌کند (إِنَّ اللَّهَ لَا یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ) (رعد، ۱۱)؛ همچنان که در جواب بنی اسرائیل فرمود: " قَالُوا طَائِرُکُمْ مَعَکُمْ أَئِنْ ذُکِّرْتُمْ بَلْ أَنْتُمْ قَوْمٌ مُسْرِفُونَ"؛ (یس،۱۹) این اعمال شما است که سبب سختی‌ها است، نه وجود پیامبر. همچنین می فرماید : " وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَیْهِمْ بَرَکَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ"(اعراف، ۹۶) پس در نگاه قرآن، انسان عامل خوشبختی و بدبختی خویش است و پیامبر هم آورنده پیام سعادت برای انسانها است و خداوند خود بر رسالت پیامبر و اعمال انسانها، بهترین شاهده است.


📢پیام‌ها
۱- هر نیکی به انسان رسد، از خداست و هر بدی به او رسد، از خود اوست. (تفسیر راهنما، ج۳،ص۴۸۴)
۲- رسالت پیامبر اسلام(ص) جهانی است و پیامبران برای همه مردم وسیله خیر هستند. (تفسیر نور، ج۲،ص۳۳۶)
۳- ریشه ناگواری‌ها را باید در عمل انسان جستجو کرد.


🗄منبع: تفسیر همراه