عنوان: همواره به یاد خدا
" فَإِذَا قَضَیْتُمُ الصَّلَاةَ فَاذْکُرُوا اللَّهَ قِیَامًا وَقُعُودًا وَعَلَى جُنُوبِکُمْ فَإِذَا اطْمَأْنَنْتُمْ فَأَقِیمُوا الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ کَانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ کِتَابًا مَوْقُوتًا"
سوره نساء، آیه ۱۰۳
هنگامی که نماز را به پایان رساندید، خدا را ایستاده و نشسته و در حالی که به پهلو خوابیده اید، یاد کنید. و هرگاه آرامش یافتید [و حالت ترس از بین رفت]، نماز را [به طور معمول] به جا آورید؛ زیرا نماز، وظیفه ثابت و معینی برای مومنان است.
🖋مقدمه
در قرآن، بیش از نود مورد از نماز سخن به میان آمده است که نشان از جایگاه بلند نماز دارد؛ چرا که نسخه کاملی برای کمک به اسنان و نجات او از مهلکه ها و بهترین وسیله تقرّب به خداوند است.
جامعه ای که نماز را برپا کند و به آن اهتمام داشته باشد، یکی از عوامل مهم جلب یاری خدا را برای خود فراهم کرده است؛ ولی باید توجه داشت نماز، یکی از مصادیق ذکر خدا است و ذکر الهی باید تمام زندگی انسان را فرا گیرد.
📋واژه ها
قضیتم: انجام دادید، به پایان بردید (فعل ماضی از ماده قضی)
علی جنوبکم: بر پهلوهایتان [کنایه از دراز کشیدن] (جنوب جع جنب یعنی پهلوها)
کتابا: نوشته شده، واجب
موقوتا: وقت دار شده (اسم مفعول از ماده وقت)
📌نکات تفسیری
۱- همیشه و همه جا به یاد خدا
انسان نباید فقط در نماز متوجه خدا باشد؛ بلکه باید همیشه به یاد خدا باشد. تمام کارهایی که انجام می دهیم از سه حالت ایستاده، نشسته و دراز کشیده، بیرون نیست؛ لذا می فرماید: در این سه حال، یعنی همیشه، به یاد خدا باشید؛ چرا که غفلت، باعث شکست انسان در رسیدن به اهداف عالی می شود؛ به ویژه جهادگران و مدافعان اسلام، باید بیشتر به مبدأ قدرت توجه داشته باشند؛ چه در حالی که ایستاده اند و با سلاح می جنگند و چه در حالی که نشسته تیراندازی می کنند و چه در حالی که بر اثر زخم یا جراحت، خوابیده اند.
۲- مراد از کتابا موقوتا چیست؟
نماز، واجبی است که در زمان خاصی باید خوانده شود و در هیچ حال، به کلی ساقط نمی شود، حتی در حالت احتضار. راوی از امام صادق(ع) درباره معنای آیه " إِنَّ الصَّلَاةَ کَانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ کِتَابًا مَوْقُوتًا" پرسید؛ حضرت فرمود: "کتابا موقوتا" به معنای د ستور ثابت است. اگر اندکی نماز را جلوتر یا عقب تر خوانده باشی، ضرری به تو نمی رساند، تا هنگامی که به از بین رفتن نماز نینجامد و تو مصداق "اصاعوا الصلاه و اتبعوا الشهوات فسوف یلقون غیا" واقع نشده باشی. (نورالثقلین، ج۱،ص۵۴۶)
۳- لزوم خواندن نماز در اوقات معین
بعضی می گویند ما منکر فلسفه و اهمیت نماز و اثرات تربیتی آن نیستیم، اما چه لزومی دارد که نماز در اوقات معینی انجام شود؟ آیا بهتر نیست که مردم آزاد باشند و هر کس به هنگام فرصت و آمادگی روحی این وظیفه را انجام دهد؟
پاسخ: تجربه نشان داده اگر مسایل تربیتی تحت انضباط و شرایط معین قرار نگیرد عده ای آن را به دست فراموشی می سپارند و اساس آن بکلی متزلزل می گردد، این گونه برنامه ها حتما باید در اوقات معین و تحت انضباط دقیق قرار گیرد تا هیچکس عذر و بهانه ای برای ترک ان نداشته باشد. به خصوص اینکه انجام این عبادات در وقت معین مخصوصا به صورت دسته جمعی دارای شکوه و تاثیر و عظمت خاصی است که قابل انکار نمی باشد. و در حقیقت کلاس بزرگ انسان سازی است.(تفسیر نمونه، ج۴،ص۱۰۶)
📢پیام ها
۱- نماز جماعت به قدری مهم است که حتی در میدان جنگ بدان توصیه شده است.
۲- انسان باید در هر شرایطی متوجه خداوند و متذکر او باشد و نماز، عاملی برای توجه مداوم به خداوند است.
۳- نماز، از واجبات قطعی الهی، در همه عصرها و برای همه نسلها است.(تفسیر نور، ج۲،ص۳۷۲)
۴- تعیین وقت برای نماز، رمز تداوم و عامل مواظبت بر آن است که به مسلمانان درس نظم می د هد. (همان)
🗄منبع: تفسیر همراه
