درسهای برگزیده قرآن

وَلَأُضِلَّنَّهُمْ وَلَأُمَنِّیَنَّهُمْ وَلَآمُرَنَّهُمْ فَلَیُبَتِّکُنَّ آذَانَ الْأَنْعَامِ وَلَآمُرَنَّهُمْ فَلَیُغَیِّرُنَّ خَلْقَ اللَّهِ وَمَنْ یَتَّخِذِ الشَّیْطَانَ وَلِیًّا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَقَدْ خَسِرَ خُسْرَانًا مُبِینًا
سوره نساء، آیه ۱۱۹
و آن ها را گمراه و به آرزوها سرگرم می کنم ! و به آنان دستور می دهم که اعمال خرافی انجام دهند و گوش چهارپایان را بشکافند و آفرینش خدایی را تغییر دهند. و هر کس شیطان را به جای خدا ولی خود برگزیند ، زیان آشکاری کرده است.

🖋مقدمه
در زمان جاهلیت ، میان بت پرستان رایج بود که گوش بعضی از چهاربایان رامی شکافتند یا به کلی قطع می کردند و با این کار استفاده از آن را بر خود حرام می کردند. در این آیه شریف ، خداوند بیان می فرماید که این کار از کیدهای شیطان است ؛ چرا که حلال و حرام کردن ، به دست خدا است ، نه به دست آفریدگان .

📋واژه ها
لاضلن: حتما گمراه می کنم (فعل مضارع از باب « ضلل» باب افعال)
لامنین: آرزومند می کنم (فعل مضارع ازماده « منی» باب تفعیل)
لیبتکن : حتماً قطع می کنند (فعل مضارع از ماده « بتک» باب تفعیل )

📌نکات تفسیری
۱-دام های شیطان
شیطان ، پس از این که تأکیدمی کند انسان ها را گمراه می کنم ، به نمونه کارهایی که برای گمراه کردن انسان ها انجام می دهد اشاره کرده است که عبارتند از :
۱-مشغول کردن انسان به آرزوهای دور و دراز که او را از انجام وظایفش باز می دارد (لامنینهم )
۲-مشغول کردن انسان به خرافات و امور موهوم و خیالی و کشاندن به بدعت ها ، تا از آنچه مهم و حیاتی است باز بماند (یبتکن اذان الانعام) ؛ البته امور موهوم و خیالی و بدعت گذاری های جاهلیت جدید،غیر از جاهلیت قدیم است ؛ از جمله ارزش ها و جلوه دادن آن ها به صورت ارزش های انسانی و نسبت دادن چیزهایی به دین که از دین نبوده است ؛ مانند آداب و رسوم زاید در ازدواج و در مرگ.
۲-مراد از تغییر خلقت چیست؟
خداوند در نهاد انسان ، توحید و یکتاپرستی و هر صفت و خوی پسندیده ای را قرار داده است ؛ ولی وسوسه های شیطانی و هوس ها، انسان را از این مسیرصحیح منحرف کرده ، به بیراهه می کشاند ، چنان که از امام باقر ع و امام صادق ع نقل شده است ، منظور از تغییر خلقت ، تغییر فطرت الهی و فرمان خدا است . (ترجمه المیزان ج ۵ ص ۱۵۴) (مثل : مردانی که ظاهر خود را مانند زن ها در می آورند و در بعضی موارد ، جنسیت خود را تغییر می دهند و همچنین بر عکس )
۳-آیا شیطان بر انسان سلطه دارد؟
چنان که درآیه بیان شد ، شیطان گفت بندگانت را به بدی امر می کنم : «لامرنهم» خداوند متعال توجه می دهد که شیطان، فقط به بدی امر می کند ؛ چنان که از آیات دیگر هم استفاده می شود او بر بندگان سلطه ندارد ؛در سوره ابراهیم ، کلام شیطان را خطاب به پیروان بیان می کند که : مَا کَانَ لِیَ عَلَیْکُمْ مِنْ سُلْطَانٍ إِلَّا أَنْ دَعَوْتُکُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِی فَلَا تَلُومُونِی وَلُومُوا أَنْفُسَکُمْ من بر شما تسلطی نداشتم؛ جز این که دعوتتان کردم و شما دعوت مرا پذیرفتید؛ بنابراین مرا سرزنش نکنید و خود را سرزنش کنید.
البته باید توجه داشت که سلطه شیطان ، برانسان هایی است که با اعمالشان، خود زیر چتر شیطان می روند و شیطان را سرپرست خود قرار می دهند (انما سلطانه علی الذین یتولونه) (نحل ۱۰۰)
۴-ولایت شیطانی
پس از آن که در آیه بیان کردشیطان عده ای را دعوت می کند و آن ها به دعوت او پاسخ مثبت می دهند ، این نکته را بیان می فرماید که : هر کس شیطان را به جای خداوند ، ولی و سرپرست خود برگزیند، زیانی آشکار کرده است (فقد خسر خسرانا مبینا) چرا که شیطان ، هم دنیای انسان و هم آخرتش را به تباهی می کشد (خسر الدنیا و الاخرة ) (حج ۱۱)

📢پیام ها
۱-شیطان ، هر کس را به گونه ای گمراه می کند ؛ یکی را با بدعت گذاری در دین و یکی را با آرزوها و یکی را با تغییر در آفرینش (لاضلنهم ... فلیغیرن خلق الله )
۲-شیطان، ابتدا در روح انسان اثر می گذارد ، سپس او را تسلیم خود می کند (گمراه کردن و آرزوهای طولانی در ابتدا، و پس از آن ، فرمان دادن بیان شده است ، لاضلنهم ولامنینهم ولامرنهم)
۳-اطاعت شیطان، خسارت آشکار است (فقد خسر خسراناً مبینا)

🗄منبع: تفسیر همراه