درسهای برگزیده قرآن

" لَا یُحِبُّ اللَّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلَّا مَنْ ظُلِمَ وَکَانَ اللَّهُ سَمِیعًا عَلِیمًا"
سوره نساء، آیه ۱۴۸
خداوند دوست ندارد کسی با سخنان خود، بدیها را آشکار کند؛ مگر کسی که به او ستم شده باشد و خداوند، توانا و دانا است.

🖋مقدمه
مسلمان، هرگز نباید درباره دیگران بدگویی کرده و بدی و گناه کسی را بر مردم آشکار کند، تا چه رسد به عیب و نقصی که د ر او نباشد؛ زیرا شخص بدگو، خود را نیز سبک و بی ارزش می کند. علاوه بر آن، اشاعه فحشا کرده اینگونه رفتار ناپسند را میان مردم رواج می دهد؛ در نتیجه، مردم بر اسرار و عیوب یکدیگر آگاه شده، اطمینان خاطر و اعتماد آنان از یکدیگر سلب و نظام اجتماع گسیخته می شود. از آنجا که هر حکم، ممکن است استثنایی داشته باشد، این آیه نیز مورد استثنایی را برای این مورد بیان کرده است. (برگرفته از تفسیر نمونه، ج۴،ص۱۸۴)

📋واژه ها
جهر: آشکار ساختن
سوء: بد، چیزی که مطلوب و نیکو نباشد.

📌نکات تفسیری
۱- مراد از " الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ"
منظور از کلمه سوء، هرگونه بدی و زشتی است و منظور از " الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ" هرگونه ابراز و اظهار لفظی است؛ خواه به صورت شکایت باشد یا حکایت یا نفرین یا مذمت یا غیبت؛ به همین سبب، از آیاتی که در بحث استثناء تحریم غیبت به آن استدلال شده، همین آیه است؛ ولی مفهوم آن به غیبت منحصر نیست و هرگونه بدگویی را شامل می شود.(تفسیر نمونه، ج۴،ص۱۸۴)
۲- تن دادن به ظلم، ممنوع
پس از بیان ممنوعیت آشکار ساختن بدیهای دیگران، برخی را استثنا کرده و می فرماید: "مگر کسی که مظلوم واقع شد (الا من الظلم)"؛ چنین افرادی برای دفاع از خویش برابر ظلم ظالم حق دارند به شکایت اقدام کنند یا از ظلم و ستمگری‌ها، آشکار انتقاد و غیبت کنند و تا حق خود را نگیرند و دفع ستم نکنند، از پای ننشینند. این استثنا بدان سبب است که ستمگران، از حکم اخلاقی فوق، سوء استفاده نکنند، همچنین بهانه ای برای تن در دادن به ستم نشود.
البته در اینگونه موارد نیز تنها به آن قسمت که به ظلم ظالم و دفاع از مظلوم، مربوط است، باید قناعت کرد. (همان، ص۱۸۴و۱۸۵)
۳- ممنوعیت اشاعه فحشا
قرآن، ضمن کبیره دانستن افشای زشتی ها، بارها از آن منع کرده و در قبال آن، وعده عذاب داده است؛ از جمله آیه ۱۹ سوره نور که علاقه به افشای زشتی ها را گناه می داند. (تفسیر نور، ج۴،ص۱۸۵)
۴- توجه به خدا
در آخر، برای اینکه افرادی از این استثنا سوء استفاده نکنند و به بهانه اینکه مظلوم واقع شده اند، عیوب مردم را بدون سبب آشکار نسازند، می فرماید: خداوند، سخنان را می شنود و از نیات آگاه است. (تفسیر نور، ج۴،ص۱۸۵)

📢پیام ها
۱- نشانه جامعه سالم، آن است که مظلوم بتواند با آزادی کامل بر ضد ظالم فریاد بزند.
۲- غیبت مظلوم از ظالم درباره ظلم او جایز است، نه عیوب دیگرش.
۳- اسلام، حامی ستمدیدگان است.
۴- ظالم، در جامعه اسلامی احترام ندارد و باید محکوم و به مردم معرفی شود.
۵- سوء استفاده از قانون ممنوع است. ستمگران بدانند حرمت غیبت، راه ستمگری را برایشان نمی گشاید.
۶- در تزاحم ارزشهای انسانی، باید اهم و مهم رعایت شود. ارزش دفاع از مظلوم، بیش از ارزش حیا است (لا یحب-بالسوء-الا من الظلم).
۷- درباره جواز افشای عیوب، از مرز حق تجاوز نکنید؛ چون خداوند، شنوا و دانا است. (برگرفته از تفسیر نور، ج۲،ص۴۲۱و۴۲۲)

🗄منبع: تفسیر همراه