درسهای برگزیده قرآن

" رُسُلًا مُبَشِّرِینَ وَمُنْذِرِینَ لِئَلَّا یَکُونَ لِلنَّاسِ عَلَى اللَّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ وَکَانَ اللَّهُ عَزِیزًا حَکِیمًا"
سوره نساء، آیه ۱۶۵
پیامبرانی بشارت دهنده و بیم دهنده [بودند] تا پس از این پیامبران، حجتی برای مردم بر خدا باقی نماند [و بر همه اتمام حجت شود] و خداوند، توانا و حکیم است.

🖋مقدمه
یکی از پرسش های بشر، این است که فلسفه فرستادن پیامبران از جانب خداوند چیست؟ با داشتن عقل و فطرت چه نیازی به بعثت انبیا است.
این آیه به این پرسش پاسخ می دهد و گوشه ای از فلسفه بعثت پیامبران را توضیح می دهد.

📋واژه ها
مبشرین: بشارت دهندگان (اسم فاعل از ماده بشر، باب تفعیل)
منذرین: بیم دهندگان (اسم فاعل از ماده نذر، باب افعال)
حجت: دلیل و برهان

📌نکات تفسیری
۱- جایگاه عقل
عقل، همچون وحی، حجت الهی است؛ گرچه خود عقل در برخی موارد می گوید: من به تنهایی نمی توانم پیش روم و نیاز به وحی الهی دارم، لذا انبیاء از دانستنی های غیبی و ملکوتی و اخروی که دست عقل از آن کوتاه است، خبر می دهند و در حقیقت انبیاء تقویت کننده حجت باطنی (عقل) هستند.
جمله " لِئَلَّا یَکُونَ لِلنَّاسِ عَلَى اللَّهِ حُجَّةٌ" بر جایگاه عقل و حجت بودن آن دلالت دارد. چون اگر وحی نبود و انبیا مبعوث نمی شدند استدلال عقلی در پیشگاه خداوند پذیرفته بود که خدایا تو حجت را بر ما تمام نکردی بنابراین ما در عملکرد خود معذور بودیم.
۲- فلسفه ارسال پیامبران
اگر خداوند، پیامبران مژده دهنده، و بیم دهنده را نمی فرستاد. این امر، با عزت و حکمت او متناقض و دلیل بر آن بود که یا قادر به ارسال نیست، یا مصالح مردم را نمی شناسد و خداوند، از همه اینها منزّه است. (تفسیر هدایت، ج۲،ص۲۳۰)
۳- بشارت و انذار (تشویق و تهدید)
بشارت و انذار، یا تشویق و تهدید، بخشی مهمی از انگیزه های تربیتی و حرکت های اجتماعی را تشکیل می دهد. آدمی، هم باید برابر انجام کار نیک تشویق شود و هم برابر کار بد کیفر ببیند. تشویق، به تنهایی برای تکامل فرد یا جامعه کافی نیست؛ زیرا انسان در این صورت مطمئن است انجام گناه خطری برای او ندارد.
برای مثال، می بینیم پیروان کنونی آیین کلیسا به فدا عقیده دارند و معتقدند حضرت مسیح (ع) فدای گناهان آنها شده است. حتی رهبرانشان، گاه سند بهشت به آنها می فروختند. مسلما چنین جمعیتی به آسانی مرتکب گناه می شوند.
آنها که تصور می کنند تشویق، به تنهایی برای تربیت انسان کافی است و باید تنبیه و تهدید را کنار گذاشت، در اشتباهند؛همانطور که افرادی که پایه تربیت را بر ترس و تهدید می گذارند نیز غافلند؛ چرا که انسان، مجموعه ای است از بیم و امید. به همین دلیل، در آیات قرآن، انذار و بشارت، کنار هم قرار گرفته است.(تفسیر نمونه، ج۱،ص۴۲۵)
۴- تقدیم بشارت بر انذار
شاید علت اینکه در اکثر آیات، بشارت، بر انذار مقدم شده است، این باشد که رحمت خدا، بر عذاب و غضب او پیشی دارد(همان، ص۴۲۶)

📢پیام ها
۱- شیوه تبلیغ پیامبران بر دو محور بیم و امید استوار است.
۲- فلسفه بعثت پیامبران، اتمام حجت خدا بر مردم است، تا نگویند رهبر و راهنما نداشتیم و نمی دانستیم.
۳- پیامبران، از نظر صفات شخصی و جسمی و سوابق زندگی و موفقیت اجتماعی، سیاسی و خانوادگی و نیز از جهت داشتن معجزه، بیان صریح و برخورداری از امدادهای غیبی، باید در مرحله ای باشند که کسی نتواند در هیچ زمینه حجتی علیه آنان اقامه کند. (تفسیر نور، ج۲،ص۴۲۷)

🗄منبع: تفسیر همراه