درسهای برگزیده قرآن

" یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تُحِلُّوا شَعَائِرَ اللَّهِ وَلَا الشَّهْرَ الْحَرَامَ وَلَا الْهَدْیَ وَلَا الْقَلَائِدَ وَلَا آمِّینَ الْبَیْتَ الْحَرَامَ یَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنْ رَبِّهِمْ وَرِضْوَانًا وَإِذَا حَلَلْتُمْ فَاصْطَادُوا وَلَا یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ أَنْ صَدُّوکُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ أَنْ تَعْتَدُوا وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ"
سوره مائده، آیه ۲
ای کسانی که ایمان آورده اید! شعائر و حدود ا لهی [و مراسم حج را محترم بشمارید و مخالفت با انها] را حلال ندانید و نه ماه حرام را و نه قربانی های بی نشان و نشاندار را و نه آنها را که به قصد خانه خدا برای به دست آوردن فضل پروردگار و خشنودی او می آیند، و هنگامی که از احرام بیرون آمدید، صید کنید و خصومت جمعیتی که شما را از آمدن به مسجدالحرام [در سال حدیبیه] باز داشتند، نباید شما را به تعدی و تجاوز وادارد. در راه نیکی و پرهیزکاری با هم همکاری کنید و در راه گناه و تعدی همکاری نکنید و از خدا بپرهیزید که مجازات خدا شدید است.

🖋مقدمه
در سال ششم هجری، مسلمانان با پیمودن هشتاد فرسخ راه، از مدینه به مکه آمده بودند تا حج بگذارند؛ ولی کافران مانع شدند و صلح حدیبیه پیش آمد. مضمون این آیه شریف، این است که : اکنون که مکه (در سال هشتم هجری) فتح شده است، نباید این جریان سبب شود پس از اسلام آوردن آنها (مشرکان مکه)، کینه های دیرینه را زنده کنید و آنها را از زیارت خانه خدا بازدارید. این حکم، درباره خانه خدا نازل شده است؛ ولی یک قانون کلی از آن استفاده می شود که مسلمان، نباید کینه توز باشد و حوادث ناگوار گذشته را در فکر خود زنده کند و در صدد انتقام برآید. (تفسیر نمونه، ج۴،ص۲۵۲)

📋واژه ها
شعائر: علامت ها (جمع شعیره از ماده شعر)
هدی: قربانی ها (جمع هدیه)
قلائد: گردن بندها، چیزهایی که به گردن انسان یا حیوان می اندازند (جمع قلاده از ماده قلد)
امین: قصد کننده ها (اسم فاعل جمع امّ )
لایجر من: به کار ناخوشایند وادار نسازد نکشاند (فعل مضارع محلا مجزوم به لا ناهیه همراه با نون تاکید ثقیله)
شنئان: بغضی که همراه با پرهیز کردن باشد

📌نکات تفسیری
۱- منظور از شعائر الهی چیست؟
بدون شک، مناسک و برنامه های حج (که در آیه مطرح شد) از شعائر الهی است؛ ولی به آن اختصاص ندارد و تمام آنچه در برنامه های دینی وارده شده و انسان را به یاد خدا و عظمت آیین او می اندازد، از شعائر الهی است.
۲- همکاری در کار خیر و ترک همکاری در گناه
مسلمانان موظفند در کارهای نیک تعاون و همکاری کنند. برقراری مقررات الهی در جامعه، مرهون تعاون و همکاری است؛ ولی همکاری در اهداف باطل و اعمال نادرست و ظلم و ستم مطلقا ممنوع است.
این قانون اسلامی بر ضد قانونی است که در جاهلیت عرب (و حتی در جاهلیت امروز) نیز حکومت می کند که "انصر اخاک ظالما او مظلوما" (برادر یا دوست و هم پیمانت را حمایت کن، خواه ظالم باشد یا مظلوم). (تفسیر نمونه، ج۴، ص۲۵۳)
۳- چرا برّ و تقوا کنار هم ذکر شده است؟
در این آیه برّ و تقوا ، هر دو با هم ذکر شده اند که یکی جنبه اثباتی دارد و به اعمال مفید اشاره دارد و دیگری جنبه بازدارنده دارد و جلوگیری از اعمال خلاف را می رساند.
به این ترتیب، تعاون و همکاری باید هم در دعوت به نیکی ها و هم در مبارزه با بدی ها انجام گیرد. (همان)
۴- سفارش به تقوا
تقوا، زمینه ساز همکاری در نیکی ها، زمینه ساز، فراخوانی یکدیگر به تقواپیشگی و پرهیز از همکاری در گناه و تجاوز است. جمله "اتقواالله" پس از امر به تعاون در کارهای نیک و نهی از همکاری در گناه، می تواند اشاره به راهی برای تحقق امر و نهی یاد شده باشد. (تفسیر راهنما، ج۴،ص۲۲۸)
۵- جایگاه آیه، در فقه
در فقه اسلامی، از این قانون "تعاونوا علی البرّ والتقوای و لا تعاونوا..." در مسائل حقوقی استفاده شده و پاره ای از معاملات و قراردادهای تجاری که جنبه کمک به گناه دارید، تحریم گردیده است. همانند فروختن انگور به کارخانه شراب سازی یا فروختن اسلحه به دشمنان حق یا اجاره دادن محل کسب و کار برای معاملات نامشروع و اعمال خلاف شرع. (تفسیر نمونه، ج۴،ص۲۵۴)

📢پیام ها
۱- احترام گذاردن به شعائر الهی، وظیفه اهل ایمان است. (تفسیر نور، ج۳،ص۲۱)
۲- سراع سود حلال رفتن، یک ارزش است. قرآن فضل پروردگار را که همان کسب و کار است، کنار رضوان و قرب الهی قرار داده است.
۳- ظلم و تجاوز حرام است و حرمت آن، به حدی است که حتی دشمنی های دیگران در یک زمان، مجوز ظلم و تعدی در زمان دیگری نمی شود. احساسات دینی نیز نمی تواند بهانه ظلم شود.
۴- همکاری و تعاون در انجام کارهای نیک و سیر به سوی تقوا و پرهیزکاری لازم است. حکومت و جامعه اسلامی باید در صحنه بین المللی از مظلوم و کارهای خیر حمایت کند.
۵- تعاون و همکاری در گناه و تجاوز حرام است و حکومت و جامعه اسلامی باید ظالم و بدی ها را محکوم کند.

🗄منبع: تفسیر همراه