درسهای برگزیده قرآن

" یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُونُوا قَوَّامِینَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ وَلَا یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى أَلَّا تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ"
سوره مائده، آیه ۸
ای کسانی که ایمان آورده اید! هماره برای خدا قیام کنید و از روی عدالت، گواهی دهید. و دشمنی با جمعیتی، شما را به گناه و ترک عدالت نکشاند. عدالت پیشه کنید که به پرهیزکاری نزدیک تر است و از [معصیت] خدا بپرهیزید که خداوند، از آنچه انجام می دهید، آگاه است.

🖋مقدمه
این آیه، از آیاتی است که با خطاب زیبای "یا ایهاالذین آمنوا" شروع شده و در آن کلیایت از امور مهم دنیایی و آخرتی، فردی و اجتماعی بیان شده است. چون قیام برای خدا، اجرای عدالت و نادیده گرفتن کینه های درونی درباره مردم دشوار است، آیه شریف، موارد فوق را با چند امر و چند تاکید بیان کرده است.

📋واژه ها
قوامین: قیام کننده های همیشگی (جمع قوام صیغه مبالغه از ماده قوم)
قسط: عدل و انصاف
لَا یَجْرِمَنَّ: به کار ناخوشایند وادار نسازند-نکشاند (فعل مضارع محلا مجزوم به لا نهی از ماده جرم)
شنئان: بغض-کینه (از ماده شنأ)
خبیر: بسیار دانا (صیغه مبالغه از ماده خبر)

📌نکات تفسیری
۱- دو سفارش مهم به مومنان
سفارش اول: همواره برای خدا قیام کنید. یعنی برای اجرای احکام و دین خدا به پا خیزید و حرکت کنید.
لطافتی که در کلمه قوّام است، (با توجه به خطاب آیه به مومنان) این است که می فرماید: قیام و فعالیت انسان مومن برای برقراری دین و احکام خداوند، باید بیشتر از هر نوع فعالیت دیگری باشد.
تعبیر لله نیز بیانگر این مطلب است که قیام و آمادگی باید انگیزه الهی داشته باشد.
سفارش دوم: شهادت دادن از روی عدل است؛ یعنی انسان مومن، باید همه جا و برای هر کس، به عدالت رفتار کند، خواه برای کفار و دشمنان و خواه برای مسلمانان و دوستان.
۲- عوامل انحراف از عدالت
این آیه و آیه ۱۳۵ سوره نساء به عوامل انحراف از عدالت اشاره می کند. در هر دو آیه، احساسات، به عنوان لغزشگاهی برای عدالت معرفی شده است؛ ولی این آیه، به بغض و عداوتِ افراطی اشاره نموده و می فرماید: به سبب اینکه با کسی دشمنی دارید، به ضرر او شهادت ندهید و از ظلم به وسیله شهادت دادنِ به ناحق بپرهیزید و کینه ها و دشمنی ها شما را منحرف نسازد.
در سوره نساء به محبتِ افراطی اشاره کرده و می فرماید: "به سبب اینکه با کسی نسبتی دارید هرچند از نزدیکان شما است- به نفع او شهادتِ خلاف ندهید و علاقه ها و وابستگی ها، شما را از مرز عدالت خارج نکند."
۳- اهمیت عدالت
عدل الهی یکی از اصول دین است. خداوند خود عادل است و انسانها را به رعایت عدالت سفارش نموده است. هیچ یک از مسائل عقیدتی و عملی، فردی و اجتماعی انسان خالی از روح عدل نیست. خداوند متعال، علاوه بر سفارش به عدالت در آیه مذکور و آیات دیگر (نحل آیه۹۰)، در موارد زیادی هم به طور خاص، به عدالت سفارش می کند؛ مانند عدالت در قضاوت (نساء ۵۸)، عدالت در گفتار (انعام۱۵۲)، عدالت در نوشتار (بقره ۲۸۲)، عدالت در اصلاح ذات البین (حجرات ۹) و ... .
علاوه بر آیات فراوانی که سفارش به عدالت می کند، روایاتِ زیادی هم به اهمیت عدالت اشاره کرده اند:
الف) پیامبر اکرم(ص) فرمود: الملک یبقی مع الکفر و لایبقی مع الظلم (حکومت، با کفر باقی می ماند، ولی با ظلم باقی نمی ماند) (شیخ مفید، امالی، ص۳۱۰)
ب) همچنین آن حضرت فرمود: بالعدل قامت السموات و الارض (آسمانها و زمین، بر عدالت استوارند) (تفسیر صافی، ج۵،ص۱۰۷)

📢پیام ها
۱- مومنان باید همواره برای خدا قیام کنند و بر اساس حق شهادت دهند. (تفسیر راهنما، ج۴،ص۲۶۸)
۲- دشمنی و کینه با یک گروه، نباید مانع اجرای عدالت درباره آنان شود. انسانهای کینه توز و عقده ای نمی توانند عادل باشند. (برگرفته از تفسیر راهنما، ج۴،ص۲۶۹- تفسیر نور، ج۳،ص۴۱)
۳- عدالت، حتی در برخورد با دشمنان، نزدیک ترین راه برای تحصیل تقوا است. (تفسیر راهنما، ج۴،ص۲۷۰)
۴- خداوند، به تمام اعمال آدمی آگاهی کامل دارد و اعتقاد به آگاهی خدا از اعمال انسان، زمینه قیام برای خدا، شهادت به قسط، اجرای عدالت و تحصیل تقوا است. (برگرفته از تفسیر راهنما، ج۴،ص۲۷۱)

🗄منبع: تفسیر همراه