درسهای برگزیده قرآن

" یَهْدِی بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلَامِ وَیُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَیَهْدِیهِمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ"
سوره مائده، آیه ۱۶

خداوند، به برکت آن [قرآن]، کسانی را که از خشنودی او پیروی کنند، به راه های سلامت هدایت می کند و از تاریکی‌ها –به فرمان خود- به سوی روشنایی می برد و آنها را به راه راست رهبری می کند.

🖋مقدمه
آیات متعددی از قرآن مجید به معرفی خود قرآن پرداخته است. برخی آیات در مورد کیفیت نزول برخی درباره بی مانند بودن آن، گروهی درباره قرائت و تلاوت و ... پرداخته است. دسته ای از آیات نیز اهداف نزول قرآن را مطرح ساخته است، از جمله آیه مورد بحث که سه محور اساسی را در این زمینه مطرح کرده است.

📋واژه‌ها
سبل: راه ممتدی که به طور مستقیم و بدون انحراف، انسان را به نقطه مقصود می رساند (جمع سبیل)
سلام: سلامت، کنار بدون از آفات ظاهری
رضوان: رضا و خشنودی، حاکتی که در نفس آدمی هنگام برخورد با چیزی که ملایم طبع او است، پیدا می شود و نفس از پذیرفتن آن امتناع نمی ورزد. (از ماده رضی)

📌نکات تفسیری
۱- آثار جلب رضایت الهی در پرتو قرآن
الف. هدایت کردن به جاده های سلامت، سلامت فرد، سلامت اجتماع، سلامت روح و جان، سلامت خانواده و سلامت اخلاق (که همه اینها جنبه عملی دارد).
ب. خارج کردن از ظلمت های کفر و بی دینی، به سوی نور ایمان که جنبه اعتقادی دارد. تمام اینها را در کوتاه ترین و نزدیک ترین راه که صراط مستقیم است، و در جمله سوم به آن اشاره شده، انجام می دهد.
ولی این نعمت ها نصیب کسانی می شود که از در تسلیم و حق جویی درآیند و مصداق " مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ" باشند؛ اما منافقان و افراد لجوج و آنها که با حق دشمنی دارند، هیچ بهره ای نخواهند برد. البته همه این آثار از لطف و خواست خداوند سرچشمه می گیرد که با کلمه "باذنه" به آن اشاره شده است.
۲- مراتب هدایت
هدایت، دارای مراتبی است؛ یک مرحله، هدایت عمومی برای همه انسانها است، این ، همان هدایت ابتدایی و ارائه طریق (نشان دادن راه) است که آیاتی به آن اشاره دارد. مانند " إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاکِرًا وَإِمَّا کَفُورًا" (ما راه را به انسان نشان دادیم، خواه شاکر باشد و پذیرا گردد ، یا ناسپاس) (انسان،۳)
مرحله دیگر برای کسانی است که هدایت عمومی را پذیرفته باشند، این گروه را خداوند به مرحله بالاتر هدایت می کند که همان "ایصال به مطلوب" و رساندن به مقصد است. جمله "یهدی به الله..." به این مرتبه هدایت اشاره دارد.
۳- سلام، نام خدا و نام بهشت
سلام، یکی از نام های خدا است. (تفسیر نور، ج۳،ص۵۰). یکی از نام های بهشت هم دارالسلام است. (همان، ص۵۱). پس راه های سلام، یعنی راه خدا و بهشت که رسیدن به آن دو، از سبل السلام و صراط مستقیم می گذرد.
۴- مصداق روشن "رضوان الله"
مصداق روشن پیروان رضوان خدا در "من اتبع رضوانه" پویندگان خط غدیرخم هستند. چون آیه "رضیت لکم الاسلام دینا" (مائده،۳) بعد از نصب حضرت علی بن ابیطالب(ع) به مقام جانشینی پیامبر اکرم(ص) نازل شد. (تفسیر نور، ج۳،ص۵۱)

📢پیام‌ها
۱- کسانی قابل هدایتند که در پی تحصیل رضای حق باشند، نه دنبال مقام و مال و هوای نفس و انتقام.
۲- انسان، خود زمینه ساز هدایت خویش است.
۳- هدایت به راه های سلامت و سعادت، در گرو کسب رضای خدا است و هر کس در پی راضی کردن غیر او باشد، در انحراف است.
۴- هدف یکی است؛ ولی راه های رسیدن به آن متعدد است (سبل السلام).
۵- برای رسیدن به صراط مستقیم، تنها پیامبر و کتاب، کافی نیست و لطف و اراده خدا هم لازم است (یهدی...باذنه).
۶- قرآن، داروی شفابخش ظلمات است و تاریکی های جهل، شرک، تفرقه و ... را به نور علم، توحید، وحدت و ... تبدیل می‌کند. (تفسیر نور، ج۳،ص۵۱ و۵۲)

🗄منبع: تفسیر همراه