درسهای برگزیده قرآن

یَأَیُّهَا ٱلرَّسُولُ بَلِّغْ مَآ أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ ۖ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُۥ ۚ وَٱللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ ٱلنَّاسِ ۗ إِنَّ ٱللَّهَ لَا یَهْدِى ٱلْقَوْمَ ٱلْکَفِرِینَ"

سوره مائده، آیه ۶۷
ای پیامبر ! آنچه از سوی پروردگارت به تو فرود آمده برسان و اگر (این کار را) نکنی ،پیام او را نرسانده ای . خدا تو را از (فتنه و گزند) مردم نگاه می دارد، همانا خدا گروه کافران (منکر) را راهنمائی نمی کند.

🖋مقدمه
از امام باقرع روایت شده که فرمود:
خدای عزوجل رسول خدا را به ولایت علی ع امر کرد یا به اعلام ولایت آن حضرت امر کرد و این آیه رانازل فرمود: (انما ولیکم الله و رسوله و الذین امنوا الذین یقیمون الصلاه و یوتون الزکاه و هم راکعون ) و نیز ولایت اولوالامر را هم بر امت اسلام واجب کرد چون مردم نفهمیدند مقصود از ولایت چیست ، به رسول خود دستور داد ولایت را برای ایشان تفسیر کند، همان طورکه معنای نماز و زکات و حج و روزه را تفسیر فرموده است . وقتی این دستور رسید ، رسول الله ترسید مردم از شنیدن این فرمان، از دین بیزاری جویند و مرتد شوند و او را تکذیب کنند. ناچار به خدای خویش رجوع کرد و خدای متعال هم این آیه را نازل فرمود: یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک و ان لم تفعل ... پس از نزول این ایه رسولخدا به انجام دستور خدای متعال اقدام کرد یعنی در غدیرخم ، ولایت علی ع را بر مردم ابلاغ کرد.

📋واژه ها
بلغ: برسان ، ابلاغ کن (فعل امر از ماده (بلغ) باب تفعیل)
یعصم: حفظ می کند (فعل مضارع از ماده (عصم))
الکافرین: پوشانندگان حقیقت ، انکار کنندگان وحدانیت (اسم فاعل از ماده کفر)

📌نکات تفسیری
۱-ابلاغ ولایت
دین، یک مجموعه به هم پیوسته است که با قرار گرفتن تمام اجزاء در کنار هم ، به مرحله کمال می رسد و با نبود یکی از اجزاء رئیسه آن مانند ولایت ، ناقص می ماند علاوه براین با قرار گرفتن در صحنه های امتحان است که گوهر دینداری به رشد و کمال نهایی خویش می رسد و یکی از موضوعات اصلی امتحان که زمینه رشد را فراهم می سازد .
آزمون به وسیله انسان کامل است (والباب المبتلی به الناس) که خداوند متعال، اطاعت او را بر همگان لازم کرده است تا در زیر چترعدالت و ولایت او درآیند و با پذیرش ولایت اوهم روح حق گرایی خود برابر پروردگار را به نمایش بگذارند و هم حق را از باطل جدا سازند.
البته باید توجه داشت که این مسأله در هر زمان جریان دارد و تنها به ولایت ائمه اختصاص ندارد بلکه در عصرحاضر هم انسان ها به وسیله یک شخصیت الهی (نواب عام امام زمان عج) که در پاکی و صداقت و سیاست و حکومتداری آنها تردیدی نیست امتحان می شوند.
۲-معنای ولایت
برای ولی چند معنا در لغت ذکر شده است . از جمله آنها (سرپرست) و دوست است . در این آیه مسلما (ولی) به معنای متولی اموراست که می تواند کامل کننده دین باشد وانسان ها درسایه راهنمائیهای او راه هدایت شخصی واجتماعی را پیدا می کنند. زیرا خداوند کسی را متولی امور بندگان قرار میدهد که جامع تمام شرایط و آگاه به همه مسایل است تامردم بتوانند به او اعتماد کنند علاوه بر آن که قراین زیادی کنار آیه است که با ولایت به معنای دوست (چنانکه برخی گفته اند) سازگاری ندارد که عبارتند از :
الف) شرایط زمانی و مکانی و این که پیامبر اکرم ص درمکانی بی سایبان ، میان روز و در زیر گرمایی سوزان در وسط بیابان ، با آن همه مقدمه چینی که بفرمایدکسانی که جلو رفته اند برگردند وصبر کنند تا بقیه بیایند بخواهد دوستی علی ع را یادآور شود در صورتی که دوستی مسلمان با یکدیگر از بدیهی ترین مسایل اسلام بودو از آغاز اسلام وجودداشت .
ب) قرائن در کلام که در روز غدیر فرمود: « الست اولی بکم من انفسکم آیا من به شما از خود شما سزاوارتر و صاحب اختیارتر نیستم» این کلام با دوستی ساده هیچ سازگاری ندارد.
آری، ولایت به معنای سرپرست و متولی امور بودن ، معنای دوستی را هم در خود دارد ، چرا که اگر رابطه ولایت انسان کامل با انسان ها بر اساس محبت نباشد دیکتاتوری می شود که با شأن انسان های الهی سازگار نیست.
۳-خطری که پیامبر نگران آن بود
پس از بیان اهمیت موضوع که اگر آن را بیان نکنی ، رسالتت را در دین کامل نکرده ای ، به رسول گرامی اش می فرماید: خداوند، در پیامدهای این ابلاغ ، حافظ و نگهبان تو است .
حال این مطرح می شود که پیامبر نگران چه بود ؟ این خطر ، خطر جانی برای آن جناب نبود ؛ زیرا آن حضرت از این که جان شریف خود را در راه رضای خدا قربانی کند. دریغ نداشت و شأن او بالاتر از این بود که حتی برای کوچکترین اوامر الهی به سبب حفظ جان خود کوتاهی کندلکن آنچه احتمال آن قوی است مسأله از بین رفتن دین بود به این بیان که بیم آن می رفت اگرآن جناب عمل تبلیغ آن پیغام را در غیر موقع انجام دهد، اورا متهم کنند و جنجال راه بیندازند و در نتیجه دین خدا و دعوت او به چالش کشیده شود یا عده ای منافق این دروغ را در اذهان مردم وادار کنند که پیامبر ، از پیش خود این کار را انجام داده و دستور وحی نیست. اگر چنین شبهه هایی را بین مردم جا می انداختند ، مردم در بقیه احکام هم دچار تردید می شدند . اثر سوء این فکر چنان بود که هیچ فکر و تدبیری نمی توانست اثر آن را از بین ببرد.
۴-رابطه بین انکار ولایت و محرومیت از هدایت
در آخر آیه فرموده (ان الله لایهدی القوم الکافرین) باید توجه داشت کفر یعنی پوشاندن وسرپوش گذاشتن روی حق و حقیقت. انکار ولایت که هر عاقلی بر ضرورت آن مهر تأئید می زند، مثل کسی است که بین خود و نور حائل قرار دهد و زمینه رشد را از بین برده و از هدایتی که در پرتو نور ولایت عایدش می شود ، محروم بماند.

📢پیام‌ها
۱-انتخاب رهبراسلامی (امام معصوم) باید از سوی خدا باشد (بلغ ما انزل الیک من ربک)
۲-احکام و پیام های الهی ، همه در یک سطح نیست ، گاهی کتمان یک حقیقت ، با کتمان تمام حقایق برابر است (وان لم تفعل فما بلغت رسالته) و پیام ویژه و مهم خداوند در آیه تبلیغ (ولایت علی ع ) دارای ارزشی هم طراز با تمامی رسالت است .
۳- پیامبر ص فرستاده خدا و واسطه ابلاغ وحی به مردم است و ابلاغ کامل وحی الهی به مردم وظیفه پیامبر ص است .
۴-با توجه به شأن نزولهای متعدد و روایات فراوان که مراد از (ما انزل الیک) امامت وولایت امیرالمومنین علی بن ابیطالب ع است ، نصب علی ع به امامت وولایت بر اهل ایمان ، حکم نازل شده به رسول خدا، از سوی خداوند است.
۵-پیامبر ص از ناحیه برخی مردم جهت انجام رسالت ویژه خویش ابلاغ ولایت علی ع احساس خطر می کردند و خداوند تضمین کننده حفاظت پیامبر ص از خطرات احتمالی است .
۶- منکران و مخالفان پیام ویژه خداوند درآیه تبلیغ (یعنی منکران ولایت) مردمانی کفر پیشه اند (ان الله لا یهدی القوم الکافرین)

منبع: تفسیر همراه