إِنَّ کَلاَمَ الْحُکَمَاءِ إِذَا کَانَ صَوَاباً کَانَ دَوَاءً، وَإِذَا کَانَ خَطَأً کَانَ دَاءً.

امام علیه السلام فرمود : گفتار دانشمندان اگر صحیح و درست باشد دوا (داروى شفابخش) و اگر نادرست وخطا باشد درد و بیمارى است.

شرح و تفسیر

گفتار دانشمندان، درد یا دارو؟ امام علیه السلام در این گفتار حکیمانه به آثار مثبت و منفى گفتار دانشمندان اشاره کرده، مى فرماید: «گفتار دانشمندان اگر صحیح و درست باشد دوا (داروى شفابخش) و اگر نادرست و خطا باشد درد و بیمارى است»؛ (إِنَّ کَلاَمَ الْحُکَمَاءِ إِذَا کَانَ صَوَاباً کَانَ دَوَاءً، وَإِذَا کَانَ خَطَأً کَانَ دَاءً). این سخن از آنجا سرچشمه مى گیرد که مردم چشم به سخنان دانشمندان مى دوزند و گوش جان به گفتار آنها مى سپارند به خصوص حکیم و دانشمندى که آزمایش خود را در میان مردم پس داده و سابقه تقوا و وارستگى او در میان آنان مشهور باشد. چنین کسى هرچه بگوید بسیارى از مردم آن را به کار مى برند به همین دلیل اگر گفتار درستى باشد داروى دردهاى فردى و اجتماعى مادّى ومعنوى مردم خواهد بود و اگر به راه خطا برود باز ناآگاهانه مردم از آن پیروى مى کنند و موجب دردهاى مادى و معنوى جامعه مى شود. این سخن هشدارى است به دانشمندان و علما و حکماى جامعه که درباره سخنان خود درست بیندیشند و دقت کنند و بدانند یک گفتار نابجا از سوى آنها ممکن است جامعه اى را بیمار کند و عواقب سوء آن دامن خود آنها را نیز بگیرد، ازاینرو گفته اند: لغزش عالِم به منزله لغزش عالَم است. در حدیث دیگرى از امیرمؤمنان علیه السلام مى خوانیم: «زَلَّةُ الْعَالِمِ کَانْکِسَارِ السَّفِینَةِ تَغْرِقُ وَیُغْرِقُ مَعَها خَلْقٌ؛ لغزش عالِم مانند شکستن کشتى است که هم آن کشتى غرق مى شود و هم تمام سرنشینانش». چه تعبیر شگفتى! امام علیه السلام جامعه انسانى را به سرنشینان کشتى تشبیه کرده که سرنوشت آنها با هم گره خورده و لغزش عالم را به منزله سوراخ کردن یا درهم شکستن کشتى دانسته است که سبب غرق شدن گروه بسیارى مى شود. در حدیث دیگرى از همان بزرگوار آمده است: «زَلَّةُ الْعالِمِ تُفْسِدُ عَوالِمَ؛ لغزش عالم، جهانى را فاسد مى کند». این گفتار حکیمانه در عصر و زمان ما که وسایل ارتباط جمعى به قدرى گسترده شده که گفته اى ممکن است به فاصله بسیار کوتاهى در تمام دنیا پخش شود، ظهور و بروز بیشترى دارد. قرآن مجید مى گوید: «حتى در قیامت هنگامى که گروهى از مردم به جرم گناهانشان در دادگاه عدل الهى حاضر مى شوند مى گویند: «(رَبَّنَا إِنَّا أَطَعْنَا سَادَتَنَا وَکُبَرَاءَنَا فَأَضَلُّونَا السَّبِیلاَْ)؛ خداوندا ما از رؤسا و بزرگانمان پیروى کردیم و آنها ما را از راه راست منحرف ساخته و گمراه کردند». گرچه واژههاى «سادَتَنا» و «کُبَراءَنا» مفهوم وسیعى دارند؛ ولى دانشمندانِ مقبول جامعه یکى از مصادیق آن محسوب مى شوند.

منبع : پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی