اذا أَضَرَّتِ النَّوَافِلُ بِالْفَرَائِضِ فَارْفُضُوهَا.
امام علیه السلام فرمود : هنگامى که نافله ها (مستحبات) به فرائض (واجبات) زیان رساند،آنها را ترک گویید.
شرح و تفسیر
مستحبات مزاحم واجبات را ترک گویید امام علیه السلام در این کلام حکیمانه خود اشاره به نکت هاى مى کند که بسیارى از آن غافلند، مى فرماید: «هنگامى که مستحبات به واجبات زیان رساند آنها را ترک گویید»؛ (إِذَا أَضَرَّتِ النَّوَافِلُ بِالْفَرَائِضِ فَارْفُضُوهَا). بسیارند کسانى که به پارهاى از مستحبات آنچنان اهمیت مى دهند که واجبات را فداى آن مى کنند و این برخلاف دستور شرع اسلام است. نکته اصلى این است که توان و استعداد و وقت انسان هرچه باشد محدود است؛ اگر بخواهد آنها را براى انجام مستحبات به شکل گسترده به کار گیرد چه بسا از واجبات باز مى ماند. در اینگونه موارد باید هشیار بود و کارى نکرد که لطمه به واجبات بخورد. گاه در سفرهاى زیارتى یا عزادارى ها، بعضى چنان افراط مى کنند که نمازهاى واجب آنها لطمه مى خورد. بعضى افراد را مى بینیم که سخاوتمندند و در راه کمک به ایتام و مؤسسات خیریه پیشگام مى شوند؛ ولى در پرداختن وجوهات واجب شرعى خود تعلل مى ورزند و چه بسا آن بذل و بخشش مستحب، آنها را از انجام این فریضه الهى باز دارد. انسان آگاه و بیدار کسى است که اجازه ندهد واجباتش قربانى مستحباتش شود. این درواقع همان چیزى است که در علم اصول و فقه به عنوان تعارض اهم ومهم عنوان مى شود که اگر دو عمل، یکى مستحب و دیگرى واجب و یا دو عمل واجب که یکى از دیگرى مهمتر است با هم تعارض کنند، حکم عقل وشرع هر دو بر این است که اهم را مقدم دارند و مهم را رها کنند. این نکته قابل توجه است که دلیل رها کردن واجبات و پرداختن به مستحبات مى تواند علاقه خاص انسان به آن مستحب باشد؛ خواه به سبب آنکه عامه مردم آن را بیشتر مى پسندند؛ مانند شرکت در ساختن مؤسسات خیریه نسبت به پرداختن وجوهات شرعیه، یا به سبب اینکه انجام آن مستحب نشاط آور است ولى انجام آن واجب چندان نشاطى ندارد؛ مانند سفرهاى زیارتى مخصوصاً با کاروان هاى مرفه که انسان را به نشاط مى آورد؛ ولى هرگاه بخواهد نمازهاى قضاى واجب را به جا بیاورد ملالت پیدا مى کند و شاید بعضى از عوام نیز چنین پندارند که واجبات ثوابى ندارد، چون وظیفه انسان است؛ ولى مستحبات ثواب فراوانى دارد غافل از اینکه ثواب واجبات بسیار بیشتر است؛ و امثال این موارد. در کتب فقه راجع به اینکه آیا مى شود در وقت فریضه، نماز مستحب به جا آورد یا نه (منظور مستحبات ابتدایى است نه نوافل یومیه) فقها بحث مشروحى دارند و در بعضى از احادیث نیز اشاره به این مطلب شده است. امام صادق ۷ در حدیثى مى فرماید: «إِذَا حَضَرَتِ الْمَکْتُوبَةُ فَابْدَأْ بِهَا فَلا یَضُرُّکَ أَنْ تَتْرُکُ مَا قَبْلَهَا مِنَ النَّافِلَةِ؛ هنگامى که وقت نماز واجب فرا رسد به آن بپرداز و اگر نافله هاى پیش از آن را ترک کنى به تو زیانى نمى رساند» شرح بیشتر این مطلب را مى توانید در کتاب جواهر الکلام، ج ۷، ص ۲۵۰ مطالعه کنید.
منبع : پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
