وقال علیه السلام:السُّلْطَانُ وَزَعَةُ اللّهِ فِی أَرْضِهِ.
امام علیه السلام فرمود : سلطان (عادل) پاسدار الهى در زمین اوست.
شرح و تفسیر
نقش سلطان عادل امام علیه السلام در این گفتار حکیمانه به نکته مهمى اشاره دارد و مىفرماید: «سلطان (عادل) پاسدار الهى در زمین اوست»؛ (السُّلْطَانُ وَزَعَةُ آللّهِ فِی أَرْضِهِ). اشاره به اینکه وجود قوانین و دستورات الهى به تنهایى براى جلوگیرى از نافرمانى ها و گناهان و ظلم ظالمان و تجاوز متجاوزان کافى نیست، بلکه نیروى بازدارنده اى لازم است که افراد متخلف را از کار خود بازدارد و آن قدرت حاکم عادل است. «سلطان»، هم به معناى قدرت و سلطه مى آید؛ مانند آیه «(إِنَّمَا سُلْطَانُهُ عَلَى الَّذِینَ یَتَوَلَّوْنَهُ وَالَّذِینَ هُمْ بِهِ مُشْرِکُونَ)؛ سلطه شیطان تنها بر کسانى است که ولایت او را پذیرفته اند و به خدا مشرک مىشوند. (و از شیطان پیروى مى کنند)». و هم به معناى صاحب قدرت؛ مانند آنچه در روایت عمر بن حنظله آمده است که دو نفر از شیعیان با هم اختلاف داشتند «فَتَحَاکَمَا إِلَى السُّلْطَانِ وَإِلَى الْقُضَاةِ؛ آنها داورى را نزد سلطان و نزد قضاةِ (او) بردند». که امام علیه السلام فرمود: کار درستى نیست سپس دستورى براى داورى صحیح صادر فرمود. روشن است که منظور از واژه سلطان در کلام حکیمانه مورد بحث، همان صاحب قدرت است، زیرا مى فرماید: «او پاسدار الهى در زمین است». حال آیا «سلطان» در اینجا به معناى هر صاحب قدرتى است تا مفهومش همان مفهوم کلام دیگر مولا باشد که فرمود: «لابُدَّ لِلنَّاسِ مِنْ أَمِیرٍ بَرٍّ أَوْ فَاجِرٍ یَعْمَلُ فِی إِمْرَتِهِ الْمُوْمِنُ وَیَسْتَمْتِعُ فِیهَا الْکَافِرُ؛ مردم باید امیر و سرپرستى داشته باشند خواه خوب باشد یا بد (زیرا اگر دسترسى به حاکم نیکوکار و عادل نباشد وجود امیر فاجر از نبودن او و حاکمیت هرج و مرج بهتر است) امیرى که در حکومتش، مؤمن به کار خویش بپردازد و کافر از مواهب مادى بهره مند شود». البته معمول است که حتى حکومت هاى فاسد براى ادامه حکومت خویش ناچارند تا آنجا که مى شود امنیت را براى مردم فراهم کنند و تا حدى در رفاه مادى مردم بکوشند و از دیگر ظالمان جلوگیرى کنند، بنابراین وجودشان از عدمشان بهتر است. احتمال دیگر این است که منظور از سلطان در اینجا سلطان عادل است، زیرا امام علیه السلام تعبیر به «وَزَعَةُ اللهِ» (پاسدار الهى) کرده و انتساب او به خدا با ظالم وبیدادگر بودنش تناسبى ندارد. این احتمال نزدیکتر به نظر مىرسد. ازاینرو در حدیثى از رسول خدا صلی الله علیه و آله مى خوانیم: «السُّلْطَانُ ظِلُّ اللَّهِ فِی الاَْرْض؛ سلطان سایه خداوند در زمین است». در حدیث دیگرى از همان حضرت آمده است: «السُّلْطانُ الْعادِلُ الْمُتواضِعُ ظِلُّ اللهِ وَرُمْحُهُ فِی الاْرْضِ؛ سلطان عادل و متواضع سایه خدا و نیزه (قدرت) او در زمین است». «وَزَعَة» جمع «وازِع» از ریشه «وزع» (بر وزن وضع) به معناى بازداشتن وبرحذرداشتن آمده است. واژه «وازع» به کسى گفته مى شود که از چیزى پاسدارى ونگاهبانى مى کند. پیام خاصى که این کلام نورانى دربر دارد این است که جامعه اسلامى بدون حکومت قوى که مردم، خود را موظف به پیروى از آن بدانند اداره نمى شود وهنگامى که فرد قوى و عادلى در رأس حکومت قرار گیرد همه باید از او پیروى کنند تا نظم صحیح بر جامعه حاکم گردد و هرج و مرج و بى قانونى برچیده شود. این سخن را با روایت دیگرى پایان مى دهیم : امیرمؤمنان على علیه السلام ـ طبق روایتى که علامه مجلسى؛ در بحارالانوار آورده است ـ نامه اى به لشکریان خود نوشت و در آن از آنچه به نفع یا زیان آنهاست خبر داد و فرمود: «أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّ اللَّهَ جَعَلَکُمْ فِی الْحَقِّ جَمِیعاً سَوَاءً أَسْوَدَکُمْ وَأَحْمَرَکُمْ وَجَعَلَکُمْ مِنَ الْوَالِی وَجَعَلَ الْوَالِیَ مِنْکُمْ بِمَنْزِلَةِ الْوَلَدِ مِنَ الْوَالِدِ وَالْوَالِدِ مِنَ الْوَلَدِ فَجَعَلَ لَکُمْ عَلَیْهِ إِنْصَافَکُمْ وَالتَّعْدِیلَ بَیْنَکُمْ وَالْکَفَّ عَنْ فَیْئِکُمْ فَإِذَا فَعَلَ مَعَکُمْ ذَلِکَ وَجَبَتْ عَلَیْکُمْ طَاعَتُهُ فِیمَا وَافَقَ الْحَقَّ وَنُصْرَتُهُ وَالدَّفْعُ عَنْ سُلْطَانِ اللَّهِ فَإِنَّکُمْ وَزَعَةُ اللَّهِ فِی الاَْرْضِ فَکُونُوا لَهُ أَعْوَاناً وَلِدِینِهِ أَنْصَاراً وَلا تُفْسِدُوا فِی الاَْرْضِ بَعْدَ إِصْلاحِهَا إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ الْمُفْسِدِینَ؛ اما بعد (از حمد و ثناى الهى) خدا همه شما را در حق، یکسان قرار داده است. سیاه و سرخ (و سفید) شما (همه در حقوق فردى و اجتماعى یکسانند) شما را نسبت به والى و والى را نسبت به شما به منزله فرزند و پدر و پدر و فرزند قرار داد. حق شما بر والى این است که درباره همگى انصاف دهد و تبعیض قائل نشود و در حفظ بیت المال شما بکوشد. هنگامى که با شما چنین کند بر همه شما واجب است او را اطاعت کنید در آنچه موافق حق است و یارى نمایید و از حکومت الهى دفاع کنید، زیرا شما پاسداران الهى در زمین هستید، بنابراین یاور او باشید و به دین او یارى کنید و در زمین پس از اصلاح آن فساد نکنید که خدا مفسدان را دوست ندارد».
منبع : پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
