وقال علیه السلام:یَوْمُ الْعَدْلِ عَلَى الظَّالِمِ أَشَدُّ مِنْ یَوْمِ الْجَوْرِ عَلَى الْمَظْلُومِ.
امام علیه السلام فرمود : روز اجراى عدل بر ستمگر، سخت تر است از روز ظلم کردن ستمگر بر مظلوم.
شرح و تفسیر
روز اجراى عدل بر ستمگران همانگونه که در ذکر سند این کلام حکیمانه اشاره شد پیش از این نیز با تفاوتى تحت شماره ۲۴۱ آمده در آنجا چنین ذکر شده بود: «یَوْمُ الْعَدْلِ عَلَى الظَّالِمِ أَشَدُّ مِنْ یَوْمِ الْجَوْرِ عَلَى الْمَظْلُومِ!». درواقع کلام حکیمانه مورد بحث مى تواند شرحى بر روایت ۲۴۱ باشد، زیرا در آنجا گفته شده بود «یوم المظلوم» در اینجا مىفرماید: «یوم العدل» بنابراین منظور از روز مظلوم، روز اجراى عدالت است نسبت به ظالم و گرفتن انتقام مظلوم از ستمگر و همانگونه که در آنجا اشاره کردیم درباره این روز، خواه روز عدالتش نامیم یا روز مظلوم، دو احتمال هست: نخست اینکه منظور از آن روز رستاخیز است که بسیارى از شارحان نهج البلاغه آن را پذیرفته اند و در این صورت شدت این روز نسبت به روز ظلم و جور آشکار است؛ دنیا و ستمهاى ستمگران هرچه باشد به سرعت مى گذرد؛ اما مجازات آنها در قیامت پایدار وبرقرار است. هم ازنظر طول زمان بیشتر است و هم ازنظر کیفیت مجازات الهى، شدیدتر. تفسیر دیگر اینکه منظور از روز اجراى عدالت اعم از دنیا و آخرت است، زیرا تاریخ نشان مى دهد که بسیارى از ظالمان در همین دنیا به مجازاتهاى سختى گرفتار شده اند و حتى در عمر کوتاه خود نیز بارها صحنه آن را دیده ایم که اگر آن را جمع آورى کنیم کتابى مى شود. با توجه به مطلق بودن کلمه «عدل» تفسیر دوم مناسبتر به نظر مى رسد به خصوص اینکه جور در دنیا واقع مىشود و اگر عدل هم در دنیا باشد تناسب بیشترى دارد و مى دانیم که مجازاتهاى ظالمان در دنیا مانع از مجازات آنها در آخرت نیست و باید کفاره ظلم خود را هم در دنیا بدهند و هم در آخرت، بنابراین کلام حکیمانه پیشگفته، مفهوم عامى دارد که دنیا و آخرت، هر دو را فرا مىگیرد. بنابر آنچه گفته شد جمله «یَوْمَ الْجَوْرِ عَلَى الْمَظْلُومِ» نیز شرح «یَوْمَ الظّالِمُ عَلَى الْمَظْلُومِ» است؛ یعنى روز ظلم ظالم نسبت به مظلوم. امیرمؤمنان على علیه السلام در سخنان دیگرش نیز با تعبیرات دیگرى به این حقیقت اشاره کرده مى فرماید: «لِلظَّالِمِ غَداً یَکْفِیهِ عَضُّهُ یَدَیْه؛ ظالم فردایى دارد که هر دو دست خود را با دندان مى گزد و همین براى او کافى است». از آیات قرآن مجید و روایات اسلامى نیز استفاده مى شود که خدا در همین دنیا ظالمانى بر ظالمان دیگر مسلط مىکند که از آنها انتقام بگیرند. امام باقر علیه السلام در حدیثى مىفرماید: «مَا انْتَصَرَ اللهُ مِنْ ظالِمٍ إِلّا بِظالِمٍ وَذلِکَ قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ : (وَکَذَلِکَ نُوَلِّى بَعْضَ الظَّالِمِینَ بَعْضآ) ؛ خداوند از ظالمان به وسیله ظالمان انتقام مى گیرد واین همان است که در قرآن فرمود: اینگونه بعضى از ظالمین را بر بعضى مسلط مى کنیم». مى دانیم: اگر عادلى بخواهد انتقام مظلومى را بگیرد اولاً روى حساب و قانون عدالت رفتار مى کند، ثانیاً چون از دست شخص عادلى ضربه مى خورد، بر او گواراتر است از اینکه از دست ظالم دیگرى همچون خودش ضربه بى حساب وکتاب بخورد. از اینها گذشته، روایات، نکته دقیق دیگرى را بیان مىکند و آن اینکه ظالم در همان لحظه که ظلم مىکند بخشى از دین و ایمان خود را از دست مىدهد واین انتقام بزرگى است. امام صادق علیه السلام فرمود: «أَمَا إِنَّ الْمَظْلُومَ یَأْخُذُ مِنْ دِینِ الظَّالِمِ أَکْثَرَ مِمَّا یَأْخُذُ الظَّالِمُ مِنْ مَالِ الْمَظْلُومِ؛ بدانید مظلوم از دین ظالم بیش از آنچه ظالم از مال مظلوم مى گیرد خواهد گرفت». در حدیث دیگرى از رسول خدا صلی الله علیه و آله مى خوانیم: «مَنْ خَافَ الْقِصَاصَ کَفَّ عَنْ ظُلْمِ النَّاسِ؛ کسى که از قصاص (در دنیا و آخرت) بترسد از ظلم مردم خوددارى مى کند». اضافه بر این، از روایات استفاده مى شود که مجازات و کیفر ظلم و ستم سریع تر از هر گناه دیگرى به انسان مى رسد، همانگونه که نیکوکارى درباره دیگران سریعتر از کارهاى خیر دیگر پاداشش به انسانها خواهد رسید. در کتاب شریف کافى از امام باقر علیه السلام نقل شده است که فرمود: «إِنَّ أَسْرَعَ الْخَیْرِ ثَوَاباً الْبِرُّ وَإِنَّ أَسْرَعَ الشَّرِّ عُقُوبَةً الْبَغْی؛ سریعترین چیزى که ثوابش به انسان مى رسد نیکوکارى در حق دیگران وسریع ترین شرى که کیفرش دامان انسان را مى گیرد ظلم و ستم است». این مسئله به قدرى داراى اهمیت است که امام باقر علیه السلام در حدیث دیگرى مىفرماید: در کتاب على علیه السلام آمده است: «ثَلاثُ خِصَالٍ لا یَمُوتُ صَاحِبُهُنَّ أَبَداً حَتَّى یَرَى وَبَالَهُنَّ الْبَغْیُ وَقَطِیعَةُ الرَّحِمِ وَالْیَمِینُ الْکَاذِبَةُ یُبَارِزُ اللَّهَ بِهَا؛ سه عمل است که صاحب آنها هرگز از دنیا نمىرود تا وبال و آثار سوء آن را ببیند: ظلم وقطع رحم و قسم دروغین که با اینها با خدا مبارزه مى کند». این سخن را با حدیث دیگرى از امام صادق علیه السلام پایان مى دهیم. آنجا که فرمود: «مَا مِنْ ذَنْبٍ أَجْدَرَ أَنْ یُعَجِّلَ اللَّهُ لِصَاحِبِهِ الْعُقُوبَةَ فِی الدُّنْیَا مَعَ مَا یَدَّخِرُ لَهُ فِی الاْخِرَةِ مِنَ الْبَغْیِ وَقَطِیعَةِ الرَّحِمِ إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً؛ سزاوارترین گناهانى که خداوند عقوبتش را در دنیا به زودى به صاحبش مى رساند به اضافه کیفرهایى که در آخرت براى او ذخیره کرده، ظلم و قطع رحم است». در ذیل کلام حکیمانه ۲۴۱ نیز بحثهاى مهم دیگرى در زمینه تفسیر حکمت مورد بحث داشتیم.
منبع : پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
