وعَزَّى قَوْماً عَنْ مَیِّتٍ ماتَ لَهُمْ إِنَّ هذا الاَْمْرَ لَیْسَ لَکُمْ بَدَأَ، وَلاَ إِلَیْکُمُ انْتَهَى، وَقَدْ کَانَ صَاحِبُکُمْ هذَا یُسَافِرُ فَعُدُّوهُ فِی بَعْضِ أَسْفَارِهِ، فَإِنْ قَدِمَ عَلَیْکُمْ وَإِلاَّ قَدِمْتُمْ عَلَیْهِ.
امام علیه السلام به گروهى از بازماندگان کسى که از دنیا رفته بود اینگونه تسلیت گفت : این امر (مرگ) نه آغازش از شما بوده و نه به شما پایان خواهد یافت. این دوست شما سابقآ هم گاهى مسافرت مىرفت اکنون نیز تصور کنید به سفرى رفته است. اگر او از سفر بازگردد چه بهتر و اگر بازنگردد شما به سوى او خواهید رفت (ویکدیگر را ملاقات خواهید نمود)!
شرح و تفسیر
تسلیتى پرمعنا امام علیه السلام به سبب لطف و محبتى که به همه داشت از جزئیات زندگى افراد نیز غافل نمى شد و سعى داشت مشکلات مردم را از هر قبیل حل کند؛ از جمله هنگامى که از مرگ یکى از مسلمانان باخبر شد به بازماندگانش چنین تسلیت گفت: «این امر (مرگ) نه آغازش از شما بوده و نه به شما پایان خواهد یافت. این دوست شما سابقآ هم گاهى مسافرت مى رفت، اکنون نیز تصور کنید که به سفرى رفته است. اگر او از سفر بازگردد چه بهتر و اگر بازنگردد شما به سوى او خواهید رفت (و یکدیگر را ملاقات خواهید نمود)»؛ (وعَزَّى قَوْماً عَنْ مَیِّتٍ ماتَ لَهُمْ فقال علیه السلام: إِنَّ هذا الاَْمْرَ لَیْسَ لَکُمْ بَدَأَ، وَلاَ إِلَیْکُمُ آنْتَهَى، وَقَدْ کَانَ صَاحِبُکُمْ هذَا یُسَافِرُ فَعُدُّوهُ فِی بَعْضِ أَسْفَارِهِ، فَإِنْ قَدِمَ عَلَیْکُمْ وَإِلاَّ قَدِمْتُمْ عَلَیْهِ). این سخن را هر مصیبت زده اى بشنود آرامش مى یابد، زیرا به این نکته توجه پیدا مى کند که نه عزیز از دست رفته آنها نخستین کسى بوده که مرگ، دامانش را گرفته و نه آخرین کس است. نیز امام علیه السلام به این نکته توجه مى دهد که مرگ به معناى فنا و نیستى نیست که شما اینقدر براى آن ناراحت شوید؛ سفرى است که همه در پیش دارند، سفرى است به جهانى برتر و والاتر که اگر مردم داراى اعمال صالح باشند در آن سفر در بهشت برین هنگامى که بر کرسى ها تکیه کرده اند یکدیگر را ملاقات مى کنند و با هم سخن مى گویند. این تصویر از مرگ، مردن را براى همگان آسان مى سازد و مایه تسلیت خاطر کسانى است که عزیزانشان از دست رفته اند. نکته از اندوه مصیبت زدگان بکاهید بى شک زندگى در دنیا خالى از مصائب نیست به خصوص اگر انسان عمر طولانى پیدا کند که در این حال گرفتار مصیبت هاى عزیزان و دوستان و بستگان مى شود و گاه شدت مصیبت آن چنان زیاد است که انسان را از پاى درمى آورد ویا خداى نکرده او را به ناسپاسى وامى دارد و براى اینکه انسان گرفتار اینگونه حالات نشود اسلام دستورات دقیق و حساب شده اى داده است. نخست به خود افراد دستور مى دهد که خودشان تسلیت گوى خود باشند. مثلاً با گفتن: «(إِنَّا للهِِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ)؛ ما همه از خدا هستیم و به سوى او بازمى گردیم» به خود آرامش مى بخشد، چراکه به هنگام گفتن این سخن توجه پیدا مى کند که قانون مرگ، قانونى عمومى است و همه در این قافله در حرکتند؛ بعضى در پیشاپیش قافله و برخى در پس آن. توجه به این حقیقت بار مصیبت را سبک مى کند. در حدیثى از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله مى خوانیم: «مَا مِنْ مُسْلِمٍ یصَابُ بِمُصِیبَةٍ وَإِنْ قَدُمَ عَهْدُهَا فَأَحْدَثَ لَهَا اسْتِرْجَاعاً إِلاَّ أَحْدَثَ اللَّهُ لَهُ مَنْزِلَةً وَأَعْطَاهُ مِثْلَ مَا أَعْطَاهُ یوْمَ أُصِیبَ بِهَا؛ هیچ مسلمانى گرفتار مصیبتى نمى شود هر چند تازه باشد و او در برابر آن جمله (إِنَّا للهِِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ) بگوید، مگر اینکه خداوند منزلت والایى براى او قرار مى دهد و به اندازه آنچه از دست او رفته به او پاداش مى بخشد». امسلمه، همسر پیامبر گرامى اسلام صلی الله علیه و آله مى گوید: این حقیقت در زندگى من تجلى کرد. هنگامى که ابوسلمه (همسر من که مرد بسیار شریفى بود) از دنیا رفت من جمله (إِنَّا للهِِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ) را (مطابق دستور پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله) گفتم سپس پیش خود فکر کردم مگر کسى مثل ابوسلمه پیدا مى شود که خدا به من بدهد؟ اما چیزى نگذشت که خداوند افتخار همسرى پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را به من داد. از سوى دیگر به برادران دینى و نزدیکان و بستگان دستور مى دهد که با سخنان محبّت آمیز و ابراز همدردى، فشار مصیبت را از مصیبت زده کم کنند؛ در حدیثى که مرحوم نورى آن را در مستدرک الوسائل آورده است مى خوانیم : فرزندى از معاذ بن جبل از دنیا رفت. او بسیار ناراحت شد. این مطلب به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله رسید. حضرت نامه پرمعنایى براى او نوشت به این مضمون: «بسم الله الرحمن الرحیم، از محمد رسول خدا به سوى معاذ بن جبل. سلام بر تو. حمد مى کنم خدایى را که معبودى جز او نیست. اما بعد. خداوند متعال اجر و پاداش عظیم و صبر به تو عنایت کند و به ما و تو شکر را روزى فرماید. (بدان) جان ما وخانواده ما و اموال و اولاد ما از مواهب گواراى الهى است و عاریتهایى است که به نزد ما سپرده شده است. انسان مدت معینى از آن بهره مى گیرد و (خداوند) در وقت معینى آن را مى گیرد سپس بر ما واجب کرده شکر آن را به هنگامى که مىدهد وصبر را هنگامى که مبتلا مى سازد و مى گیرد ترک نکنیم. پسرت از مواهب گواراى الهى و عاریت هایى بود که خدا به تو داده بود. مدتى با او مسرور بودى سپس او را در برابر پاداش فراوان از تو گرفت. پاداش او همان درود ورحمت وهدایت الهى است اگر صبر و شکیبایى را پیشه کنى. مبادا دو مصیبت الهى را براى خود بپذیرى (مصیبت از دست دادن فرزند و مصیبت از بین رفتن پاداش الهى). درنتیجه اجر تو از بین برود و از آنچه از دست دادهاى پشیمان شوى. اگر پاداش مصیبت خود را ببینى، مى بینى که این مصیبت در برابر ثوابى که خدا به تو داده کم و کوچک است. وعده الهى را قطعى بدان و بر مصیبتى که بر تو وارد شده تأسف مخور، والسّلام».
منبع : پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
