تلاوت تصویری
ترجمه صوتی نمایشی
"برگرفته از نرم افزار فاخر طنین وحی تولید مرکز خدمات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان"
تفسیر مختصر آیات ۱۰ تا ۱۵ سوره آل عمران (صفحه ۵۱)
(آیه ۱۰)- در آیات گذشته وضع مؤمنان و غیر مؤمنان در برابر آیات محکم و متشابه بیان شده بود، در ادامه این بحث از وضع دردناک کافران در روز قیامت پرده بر مىدارد و عواقب شوم اعمالشان را براى آنها مجسم مى سازد، مى فرماید:
«کسانى که کافر شدند اموال و ثروتها و فرزندانشان آنها را از خداوند بىنیاز نمى کند (و در برابر عذاب الهى به آنان کمک نمى نماید) و آنها آتش‌گیره دوزخند» (إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا لَنْ تُغْنِیَ عَنْهُمْ أَمْوالُهُمْ وَ لا أَوْلادُهُمْ مِنَ اللَّهِ شَیْئاً وَ أُولئِکَ هُمْ وَقُودُ النَّارِ).
(آیه ۱۱)- سپس به یک نمونه روشن از اقوامى که داراى ثروت و نفرات فراوان بودند ولى به هنگام نزول عذاب، این امور نتوانست مانع نابودى آنان گردد اشاره کرده مى فرماید: «وضع اینها همچون وضع آل فرعون و کسانى است که قبل از آنها بودند، آیات ما را تکذیب کردند (و به فزونى اموال و نفرات و فرزندان مغرور شدند) خداوند آنها را به کیفر گناهانشان گرفت و خداوند کیفرش شدید است» (کَدَأْبِ آلِ فِرْعَوْنَ وَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ کَذَّبُوا بِآیاتِنا فَأَخَذَهُمُ اللَّهُ بِذُنُوبِهِمْ وَ اللَّهُ شَدِیدُ الْعِقابِ).
(آیه ۱۲) شأن نزول:
پس از جنگ «بدر» و پیروزى مسلمانان جمعى از یهود گفتند: آن پیامبر که ما وصف او را در کتاب دینى خود (تورات) خواندهایم که در جنگ مغلوب نمى شود همین پیغمبر است، بعضى دیگر گفتند: عجله و شتاب نکنید تا نبرد دیگرى واقع شود، هنگامى که جنگ احد پیش آمد و ظاهرا به شکست مسلمانان پایان یافت گفتند: نه به خدا سوگند آن پیامبرى که در کتاب ما بشارت به آن داده شده این نیست در این هنگام آیه نازل شد و پاسخ دندان شکنى به آنها داد که نتیجه را در پایان کار حساب کنید و بدانید همگى مغلوب خواهید شد.
تفسیر:
با توجه به شأن نزول فوق معلوم مى شود کفارى که به اموال و ثروتها و فرزندان مغرور بودند انتظار شکست اسلام را داشتند، قرآن روى سخن را به پیامبر کرده، مى فرماید: «به کافران بگو: به زودى مغلوب خواهید شد (در این دنیا خوار و بى مقدار و در قیامت) به سوى جهنم محشور و رانده خواهید شد و چه بد جایگاهى است دوزخ» (قُلْ لِلَّذِینَ کَفَرُوا سَتُغْلَبُونَ وَ تُحْشَرُونَ إِلى جَهَنَّمَ وَ بِئْسَ الْمِهادُ).
در قرآن مجید اخبار غیبى فراوانى است که از ادله عظمت و اعجاز قرآن مى باشد و یک نمونه آن آیه فوق است که خداوند صریحا به پیامبر خود بشارت پیروزى بر همه دشمنان را مى دهد.
طولى نکشید که مضمون آیه، تحقق یافت، یهودیان مدینه (بنى قریظه و بنى نضیر) در هم شکسته شدند و در غزوه خیبر مهمترین مرکز قدرت آنان از هم متلاشى شد و مشرکان نیز در فتح مکه براى همیشه مغلوب گشتند.
(آیه ۱۳) شأن نزول:
این آیه گوشه اى از ماجراى بدر را بازگو مى کند. در جنگ بدر تعداد مسلمانان (۳۱۳) نفر بود (۷۷) نفر آنها را مهاجران و (۲۳۶) نفر آنها از انصار بودند پرچم مهاجران به دست على علیه السّلام و سعد بن عباده پرچمدار انصار بود آنان تنها با داشتن هفتاد شتر و دو اسب و شش زره و هشت شمشیر در این نبرد شرکت کرده بودند با این که سپاه دشمن بیش از هزار نفر با اسلحه و تجهیزات کافى بودند مسلمانان بر آنها غالب شدند و با پیروزى کامل به مدینه مراجعت کردند.
تفسیر:
این آیه در حقیقت بیان نمونه اى است از آنچه در آیات قبل گذشت و به کافران هشدار مى دهد که به اموال و ثروت و کثرت نفرات مغرور نشوند که سودى به حالشان ندارد یک شاهد زنده این موضوع جنگ بدر است، مى فرماید:
«در آن دو جمعیت (که در میدان جنگ بدر) با هم رو برو شدند نشانه و درس عبرتى براى شما بود» (قَدْ کانَ لَکُمْ آیَةٌ فِی فِئَتَیْنِ الْتَقَتا).
«یک گروه در راه خدا نبرد مى کرد و گروه دیگر کافر بود» و در راه شیطان و بت (فِئَةٌ تُقاتِلُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ أُخْرى کافِرَةٌ).
سپس مى افزاید: «آنها (مشرکان) این گروه (مؤمنان) را با چشم خود دو برابر آنچه بودند مشاهده مى کردند» (یَرَوْنَهُمْ مِثْلَیْهِمْ رَأْیَ الْعَیْنِ).
خدا مى خواست قبل از شروع جنگ تعداد مسلمانان در نظر آنان کم جلوه کند تا با غرور و غفلت وارد جنگ شوند- چنانچه در آیه ۴۴ سوره انفال بدان اشاره شده است- و پس از شروع جنگ، دو برابر جلوه کند تا وحشت و اضطراب، آنها را فرا گیرد و منتهى به شکست آنان گردد ولى به عکس خداوند عدد دشمنان را در نظر مسلمانان، کم جلوه داد تا بر قدرت و قوت روحیه آنها بیفزاید.
سپس مى افزاید: «خداوند هر کس را بخواهد با یارى خود تقویت مى کند» (وَ اللَّهُ یُؤَیِّدُ بِنَصْرِهِ مَنْ یَشاءُ). در پایان آیه مى فرماید: «در این عبرتى است براى صاحبان چشم و بینش» (إِنَّ فِی ذلِکَ لَعِبْرَةً لِأُولِی الْأَبْصارِ).
آرى! آنها که چشم بصیرت دارند، و حقیقت را آنچنان که هست مى بینند از این پیروزى همه جانبه افراد با ایمان درس عبرت مى گیرند و مى دانند سرمایه اصلى پیروزى ایمان است و ایمان.
(آیه ۱۴)- در آیات گذشته سخن از کسانى بود که تکیه بر اموال و فرزندانشان در زندگى دنیا داشتند و به آن مغرور شدند و خود را از خدا بىنیاز دانستند، این آیه در حقیقت تکمیلى است بر آن سخن، مى فرماید: «امور مورد علاقه، از جمله زنان و فرزندان و اموال هنگفت از طلا و نقره و اسبهاى ممتاز و چهار پایان و زراعت و کشاورزى در نظر مردم جلوه داده شده است» تا به وسیله آن آزمایش شوند (زُیِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَواتِ مِنَ النِّساءِ وَ الْبَنِینَ وَ الْقَناطِیرِ الْمُقَنْطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّةِ وَ الْخَیْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَ الْأَنْعامِ وَ الْحَرْثِ).
در تفسیر آیه آنچه صحیح بنظر مى رسد این است که زینتدهنده خداوند است زیرا اوست که عشق به فرزندان و مال و ثروت را در نهاد آدمى ایجاد کرده تا او را آزمایش کند و در مسیر تکامل و تربیت به پیش ببرد.
«ولى اینها سرمایه هاى زندگى دنیا است، (و هرگز نباید هدف اصلى انسان را تشکیل دهد) و سر انجام نیک (و زندگى جاویدان) نزد خداست» (ذلِکَ مَتاعُ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ).
درست است که بدون این وسایل، نمى توان زندگى کرد، و حتى پیمودن راه معنویت و سعادت نیز بدون وسایل مادى غیر ممکن است اما استفاده کردن از آنها در این مسیر مطلبى است، و دلبستگى فوق العاده و پرستش آنها و هدف نهایى بودن مطلب دیگر- دقت کنید.
(آیه ۱۵)- با توجه به آنچه در آیه قبل در باره اشیاء مورد علاقه انسان در زندگى مادى دنیا آمده بود در اینجا در یک مقایسه، اشاره به مواهب فوق العاده خداوند در جهان آخرت و بالاخره قوس صعودى تکامل انسان کرده مى فرماید:
«بگو: آیا شما را از چیزى آگاه کنم که از این (سرمایه هاى مادى) بهتر است» (قُلْ أَ أُنَبِّئُکُمْ بِخَیْرٍ مِنْ ذلِکُمْ).
سپس به شرح آن پرداخته مى افزاید: «براى کسانى که تقوا پیشه کردهاند در نزد پروردگارشان باغهایى از بهشت است که نهرها از زیر درختانش جارى است همیشه در آن خواهند بود، و همسرانى پاکیزه و (از همه بالاتر) خوشنودى خداوند نصیب آنها مى شود، و خدا به بندگان بینا است» (لِلَّذِینَ اتَّقَوْا عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِینَ فِیها وَ أَزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ وَ اللَّهُ بَصِیرٌ بِالْعِبادِ).
قرآن مجید در این آیه، به افراد با ایمان اعلام مىکند که اگر به زندگى حلال دنیا قناعت کنند و از لذات نامشروع و هوسهاى سرکش و ظلم و ستم به دیگران بپرهیزند، خداوند لذاتى برتر و بالاتر در جهت مادى و معنوى که از هر گونه عیب و نقص پاک و پاکیزه است نصیب آنها خواهد کرد.
منبع: برگزیده تفسیر نمونه
