تلاوت تصویری
ترجمه صوتی نمایشی
"برگرفته از نرم افزار فاخر طنین وحی تولید مرکز خدمات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان"
تفسیر مختصر آیات ۱۵۸ تا ۱۶۵ سوره آل عمران (صفحه ۷۱)
(آیه ۱۵۸) - سوم: از همه گذشته مرگ به معنى فنا و نابودى نیست که این قدر از آن وحشت دارید بلکه دریچه اى است به سوى زندگانى دیگرى در سطحى بسیار وسیعتر و آمیخته با ابدیت «و اگر بمیرید و یا کشته شوید به سوى خدا باز مى گردید».
(آیه ۱۵۹)- فرمان عفو عمومى!
این آیه نیز ناظر به حوادث احد است، زیرا بعد از مراجعت مسلمانان از احد، کسانى که از جنگ فرار کرده بودند، اطراف پیامبر را گرفته و ضمن اظهار ندامت، تقاضاى عفو و بخشش مى کردند.
خداوند در این آیه، عفو عمومى آنها را صادر کرد و پیامبر صلّى اللّه علیه و آله با آغوش باز، خطاکاران توبه کار را پذیرفت.
نخست اشاره به یکى از مزایاى فوق العاده اخلاقى پیامبر صلّى اللّه علیه و آله کرده، مى فرماید: «در پرتو رحمت و لطف پروردگار، تو با مردم مهربان شدى در حالى که اگر خشن و تندخو و سنگدل بودى از اطراف تو پراکنده مى شدند»
سپس دستور مى دهد که «از تقصیر آنان بگذر، و آنها را مشمول عفو خود گردان و براى آنها طلب آمرزش کن»
بعد از فرمان عفو عمومى، براى زنده کردن شخصیت مسلمانان و تجدید حیات فکرى و روحى آنان دستور مى دهد که باز هم «در کارها با آنها مشورت کن و رأى و نظر آنها را بخواه»
سپس قرآن در ادامه مى افزاید: «اما هنگامى که تصمیم گرفتى (قاطع باش و) بر خدا توکل کن، زیرا خداوند متوکلان را دوست دارد»
همان اندازه که به هنگام مشورت باید، نرمش و انعطاف به خرج داد، در موقع اتخاذ تصمیم نهایى باید قاطع بود. بنابراین، پس از برگزارى مشاوره و روشن شدن نتیجه مشورت، باید هر گونه تردید و دو دلى و آراء پراکنده را کنار زد و با قاطعیت تصمیم گرفت و این همان چیزى است که در آیه فوق از آن تعبیر به «عزم» شده است و آن تصمیم قاطع مى باشد.
ضمنا از این آیه استفاده مى شود که توکل باید حتما بعد از مشورت و استفاده از همه امکاناتى که انسان در اختیار دارد قرار گیرد.
(آیه ۱۶۰)- نتیجه توکل!
در این آیه که مکمل آیه قبل است، نکته توکل بر خداوند بیان شده است و آن این که: قدرت او بالاترین قدرتهاست و «اگر خداوند شما را یارى کند هیچ کس بر شما پیروز نخواهد شد، و اگر دست از یارى شما بردارد کیست که بعد از او شما را یارى کند»
در آیه گذشته روى سخن به پیامبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله بود و به او دستور مى داد، اما در این آیه روى سخن به همه مؤمنان است و به آنها مىگوید: همانند پیامبر، باید بر ذات پاک خدا تکیه کنند، و لذا در پایان آیه مى خوانیم: «و مؤمنان تنها بر ذات خداوند، باید توکل کنند»
(آیه ۱۶۱)- هر گونه خیانتى ممنوع!
هنگامى که بعضى از تیراندازان احد مى خواستند سنگر خود را براى جمع آورى غنیمت تخلیه کنند، امیر آنان، دستور داد از جاى خود حرکت نکنید رسول خدا شما را از غنیمت محروم نخواهد کرد.
ولى آن دنیاپرستان براى پنهان ساختن چهره واقعى خود گفتند: ما مى ترسیم پیغمبر در تقسیم غنایم ما را از نظر دور دارد.
قرآن در پاسخ آنها مى گوید: آیا شما چنین پنداشتید که پیغمبر صلّى اللّه علیه و آله به شما خیانت خواهد کرد «در حالى که هیچ پیغمبرى ممکن نیست، خیانت کند»
البته روشن است خیانت براى هیچ کس مجاز نیست خواه پیامبر باشد یا غیر پیامبر، ولى از آنجا که گفتگوى عذر تراشان جنگ «احد» در باره پیامبر صلّى اللّه علیه و آله بود آیه نیز نخست سخن از پیامبران مى گوید و سپس اضافه مىنماید: «هر کس خیانت کند، روز رستاخیز آنچه را در آن خیانت کرده، به عنوان مدرک جنایت بر دوش خویش حمل مى کند و یا همراه خود به صحنه محشر مى آورد» و به این ترتیب، در برابر همگان رسوا مى شود.
«سپس به هر کس آنچه انجام داده و به دست آورده، داده مى شود و در باره هیچ کس ظلم و ستمى نمى شود»
(آیه ۱۶۲)- آنها که در جهاد شرکت نکردند!
در آیات گذشته در جوانب مختلف جنگ احد و نتایج آن بحث شد. اکنون نوبت منافقان و مؤمنان سست ایمانى است که به پیروى از آنها در میدان جنگ حضور نیافتند، آیه مورد بحث سرنوشت آنها را تشریح مى کند و مى گوید: «آیا کسانى که فرمان خدا را اطاعت کردند و از خشنودى او پیروى نمودند، همانند کسانى هستند که به سوى خشم خدا باز گشتند و جایگاه آنها جهنم و بازگشت و پایان کار آنها، زشت و ناراحت کننده است»
(آیه ۱۶۳)- در این آیه مى فرماید: «هر یک از آنها (منافقان و مجاهدان) براى خود درجه و موقعیتى در پیشگاه خدا دارند». و در پایان آیه مى فرماید: «خداوند نسبت به اعمال همه آنها بیناست» و به خوبى مىداند هر کس طبق نیت و ایمان و عمل خود شایسته کدامین درجه است.
(آیه ۱۶۴)- بزرگترین نعمت خداوند!
در این آیه، سخن از بزرگترین نعمت الهى یعنى نعمت «بعثت پیامبر اسلام» به میان آمده است و در حقیقت، پاسخى است به سؤالاتى که در ذهن بعضى از تازه مسلمانان، بعد از جنگ احد خطور مى کرد، که چرا ما این همه گرفتار مشکلات و مصائب شویم؟ قرآن به آنها مى گوید: «خداوند بر مؤمنان منت گذارد (نعمت بزرگى بخشید) هنگامى که در میان آنها پیامبرى برانگیخت»
سپس مى فرماید: یکى از مزایاى این پیامبر این است که: «او از جنس خود آنها و از نوع بشر است». سپس مى گوید: این پیامبر سه برنامه مهم را در باره آنها اجرا مى کند نخست این که «آیات پروردگار را بر آنها بخواند و (دیگر این که) آنان را پاک کند و کتاب و حکمت بیاموزد هر چند پیش از آن در گمراهى آشکار بودند»
تعلیم، یعنى وارد ساختن حقایق دین در درون جان آنها و به دنبال آن تزکیه نفوس و تربیت ملکات اخلاقى و انسانى و از آنجا که هدف اصلى و نهایى تربیت است در آیه، قبل از تعلیم ذکر شده، در حالى که از نظر ترتیب طبیعى، تعلیم بر تربیت مقدم است.
مردم دنیا بویژه مردم جزیرة العرب در زمان بعثت پیامبر اسلام صلّى اللّه علیه و آله در ضلالت و گمراهى روشنى بودند، سیه روزى و بدبختى، جهل و نادانى، و آلودگیهاى گوناگون معنوى در آن عصر، تمام نقاط جهان را فرا گرفته بود، و این وضع نابسامان بر کسى پوشیده نبود.
(آیه ۱۶۵)- بررسى دیگرى روى جنگ احد!
جمعى از مسلمانان از نتایج دردناک جنگ، غمگین و نگران بودند، خداوند در این آیه سه نکته را به آنها گوشزد مى کند:
۱- شما نباید از نتیجه یک جنگ نگران باشید، بلکه همه برخوردهاى خود را با دشمن روى هم محاسبه کنید «اگر به شما در این میدان، مصیبتى رسید در میدان دیگر (میدان جنگ بدر) دو برابر آن را به دشمن وارد ساختید»
زیرا آنها در احد هفتاد نفر از شما را شهید کردند، در حالى که هیچ اسیر نگرفتند ولى شما در بدر هفتاد نفر از آنها را به قتل رساندید و هفتاد نفر را اسیر کردید.
۲- «شما مى گویید: این مصیبت از کجا دامنگیرتان شد»؛ ولى «اى پیامبر! به آنها بگو: این مصیبت از وجود خود شما سر چشمه گرفته و عوامل شکست را باید در خودتان جستجو کنید»
۳- شما نباید از آینده، نگران باشید «زیرا خداوند بر همه چیز قادر و تواناست» و اگر نقاط ضعف خود را جبران کنید، مشمول حمایت او خواهید شد.
منبع: برگزیده تفسیر نمونه
