تلاوت تصویری
ترجمه صوتی نمایشی
"برگرفته از نرم افزار فاخر طنین وحی تولید مرکز خدمات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان"
تفسیر مختصر آیات ۶۶ تا ۷۴ سوره نساء (صفحه ۸۹)
(آیه ۶۶)- در اینجا براى تکمیل بحث گذشته در باره کسانى که از داوری هاى عادلانه پیامبر صلّى اللّه علیه و آله گاهى احساس ناراحتى مى کردند اشاره به پاره اى از تکالیف طاقت فرساى امم پیشین کرده و مى گوید: ما تکلیف شاق و مشکلى بر دوش اینها نگذاشتیم، اگر همانند بعضى از امم پیشین (مانند یهود که پس از بت پرستى و گوساله پرستى به آنها دستور داده شد که یکدیگر را به کفاره این گناه بزرگ به قتل برسانند و یا از وطن مورد علاقه خود بیرون روند) به اینها نیز چنین دستور سنگین و سختى را مى دادیم، چگونه در برابر انجام آن طاقت مى آورند، اینها که در باره آبیارى کردن یک نخلستان و داورى پیامبر صلّى اللّه علیه و آله نسبت به آن، تسلیم نیستند، چگونه مىتوانند از عهده آزمایشهاى دیگر در آیند «مسلما اگر به آنان دستور مىدادیم که یکدیگر را بکشید و یا از وطن و خانه خود خارج شوید، تنها عده کمى از آنها آن را انجام مىدادند» (وَ لَوْ أَنَّا کَتَبْنا عَلَیْهِمْ أَنِ اقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ أَوِ اخْرُجُوا مِنْ دِیارِکُمْ ما فَعَلُوهُ إِلَّا قَلِیلٌ مِنْهُمْ).
سپس به دو فایده انجام دستورات الهى اشاره کرده، مىفرماید: «اگر آنها اندرزهاى خدا و پیامبر صلّى اللّه علیه و آله را بپذیرند هم به سودشان است، و هم باعث تقویت ایمان آنهاست» (وَ لَوْ أَنَّهُمْ فَعَلُوا ما یُوعَظُونَ بِهِ لَکانَ خَیْراً لَهُمْ وَ أَشَدَّ تَثْبِیتاً).
از فرمانها و احکام الهى تعبیر به موعظه و اندرز شده، اشاره به این که این احکام چیزى نیست که به سود فرماندهنده (خدا) بوده باشد، بلکه اندرزهایى است که به سود خود شماست.
جالب این که مىگوید: «هر قدر انسان در مسیر اطاعت فرمان خدا گام بردارد ثبات و استقامت او بیشتر مىشود» در واقع اطاعت فرمان خدا یک نوع ورزش روحى براى انسان است.
(آیه ۶۷)- در این آیه سومین فایده تسلیم و اطاعت در برابر خدا را بیان کرده، مىگوید: «در این هنگام (علاوه بر آنچه گفته شد) پاداش عظیمى از ناحیه خود نیز به آنها خواهیم داد» (وَ إِذاً لَآتَیْناهُمْ مِنْ لَدُنَّا أَجْراً عَظِیماً).
(آیه ۶۸)- و در این آیه به چهارمین نتیجه اشاره کرده، مىفرماید: «و ما آنها را به راه راست هدایت مىکنیم» (وَ لَهَدَیْناهُمْ صِراطاً مُسْتَقِیماً).
منظور از این هدایت، الطاف تازهاى است که از طرف خداوند به صورت هدایت ثانوى و به عنوان پاداشى به این گونه افراد شایسته داده مىشود.
آیه ۶۹-
شأن نزول:
در مورد نزول این آیه و آیه بعد نقل شده: یکى از صحابه پیامبر صلّى اللّه علیه و آله به نام «ثوبان» که نسبت به آن حضرت، محبت و علاقه شدیدى داشت، روزى با حال پریشان خدمتش رسید، پیامبر صلّى اللّه علیه و آله از سبب ناراحتى او سؤال نمود، در جواب عرض کرد: امروز در این فکر فرو رفته بودم که فرداى قیامت اگر من اهل بهشت باشم، مسلما در مقام جایگاه شما نخواهم بود، و اگر اهل بهشت نباشم که تکلیفم روشن است، و بنابراین در هر حال از درک حضور شما محروم خواهم شد، با این حال چرا افسرده نباشم؟! این دو آیه نازل شد و به این گونه اشخاص بشارت داد که افراد مطیع پروردگار در بهشت نیز همنشین پیامبران و برگزیدگان خدا خواهند بود، سپس پیامبر صلّى اللّه علیه و آله فرمود: به خدا سوگند، ایمان مسلمانى کامل نمىشود مگر این که مرا از خود و پدر و مادر و همه بستگان بیشتر دوست دارد، و در برابر گفتار من تسلیم باشد.
تفسیر:
دوستان بهشتى
در آیات قبل امتیازات مطیعان فرمان خدا را مى شمرد این آیه آن را تکمیل کرده، مىفرماید: «و کسى که خدا و پیامبر را اطاعت کند، (در روز رستاخیز) همنشین کسانى خواهد بود که خداوند نعمت خود را بر آنها تمام کرده» (وَ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ).
و همانطور که در سوره حمد، بیان شده است کسانى که مشمول این نعمتند، همواره در جاده مستقیم گام برمى دارند و کوچکترین انحراف و گمراهى ندارند.
سپس در توضیح این جمله اشاره به چهار طایفه کرده، مى فرماید: «از پیامبران و صدیقان و شهداء و صالحان» (مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ).
۱- «انبیاء» و فرستادگان مخصوص پروردگار که نخستین گام را براى هدایت و رهبرى مردم و دعوت به صراط مستقیم برمى دارند.
۲- «راستگویان» کسانى که هم در سخن راست مىگویند و هم با عمل و کردار صدق گفتار خود را اثبات مىکنند و نشان مىدهند که مدعى ایمان نیستند بلکه به راستى به فرمانهاى الهى ایمان دارند.
۳- «شهدا» و کشته شدگان در راه هدف و عقیده پاک الهى، و یا افراد برجستهاى که روز قیامت شاهد و گواه اعمال انسانها هستند.
۴- «صالحان» و افراد شایسته و برجستهاى که با انجام کارهاى مثبت و سازنده و مفید و پیروى از اوامر انبیاء به مقامات برجستهاى نائل شدهاند.
در پایان مىفرماید: «آنها رفیقهاى خوبى هستند» (وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً).
از آیه فوق این حقیقت به روشنى استفاده مى شود که موضوع معاشران خوب و همنشینهاى با ارزش به قدرى اهمیت دارد که حتى در عالم آخرت براى تکمیل نعمتهاى بهشتى این نعمت بزرگ به «مطیعان» ارزانى مىگردد.
(آیه ۷۰)- براى بیان اهمیت این امتیاز بزرگ (همنشینى با برگزیدگان) مىفرماید: «این موهبتى از ناحیه خداست، و کافى است که خدا از حال بندگان و نیات و شایستگیهاى آنها) آگاه است» (ذلِکَ الْفَضْلُ مِنَ اللَّهِ وَ کَفى بِاللَّهِ عَلِیماً).
(آیه ۷۱)- آماده باش دائمى!
در این آیه قرآن خطاب به عموم مسلمانان کرده و دو دستور مهم، براى حفظ موجودیت اجتماعشان به آنها مىدهد.
نخست مىگوید: «اى کسانى که ایمان آوردهاید! با کمال دقت مراقب دشمن باشید مبادا غافلگیر شوید و از ناحیه آنها خطرى به شما برسد» (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا خُذُوا حِذْرَکُمْ).
سپس دستور مىدهد که براى مقابله با دشمن از روشها و تاکتیکهاى مختلف استفاده کنید و «در دستههاى متعدد یا به صورت اجتماع، براى دفع دشمن حرکت کنید» (فَانْفِرُوا ثُباتٍ أَوِ انْفِرُوا جَمِیعاً).
این آیه دستور جامع و همه جانبهاى به تمام مسلمانان، در همه قرون و اعصار، مىدهد که براى حفظ امنیت خود و دفاع از مرزهاى خویش، دائما مراقب باشند، و یک نوع آماده باش مادى و معنوى بطور دائم بر اجتماع آنها حکومت کند.
(آیه ۷۲)- به دنبال فرمان عمومى جهاد و آماده باش در برابر دشمن که در آیه قبل بیان شد در این آیه اشاره به حال جمعى از منافقان کرده مىفرماید: «این افراد دو چهره که در میان شما هستند با اصرار مىکوشند از شرکت در صفوف مجاهدان راه خدا خوددارى کنند» (وَ إِنَّ مِنْکُمْ لَمَنْ لَیُبَطِّئَنَّ).
«ولى هنگامى که مجاهدان از میدان جنگ باز مىگردند و یا اخبار میدان جنگ به آنها مىرسد، در صورتى که شکست و یا شهادتى نصیب آنها شده باشد، اینها با خوشحالى مىگویند چه نعمت بزرگى خداوند به ما داد که همراه آنها نبودیم تا شاهد چنان صحنههاى دلخراشى بشویم» (فَإِنْ أَصابَتْکُمْ مُصِیبَةٌ قالَ قَدْ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیَّ إِذْ لَمْ أَکُنْ مَعَهُمْ شَهِیداً).
(آیه ۷۳)- ولى اگر باخبر شوند که مؤمنان واقعى پیروز شدهاند، و طبعا به غنائمى دست یافتهاند، اینها همانند بیگانهاى که گویا هیچ ارتباطى در میان آنها و مؤمنان برقرار نبوده از روى تأسف و حسرت مىگویند: «اى کاش ما هم با مجاهدان بودیم و سهم بزرگى عاید ما مىشد»! (وَ لَئِنْ أَصابَکُمْ فَضْلٌ مِنَ اللَّهِ لَیَقُولَنَّ کَأَنْ لَمْ تَکُنْ بَیْنَکُمْ وَ بَیْنَهُ مَوَدَّةٌ یا لَیْتَنِی کُنْتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِیماً).
روشن است کسى که شهادت در راه خدا را یک نوع بلا مىشمرد، و عدم درک شهادت را یک نعمت الهى مىپندارد، پیروزى و فوز عظیم و رستگارى بزرگ از نظر او چیزى جز پیروزى مادى و غنایم جنگى نخواهد بود.
(آیه ۷۴)- آماده ساختن مؤمنان براى جهاد. در این آیه و چند آیه بعد از آن افراد با ایمان با منطق مؤثر و هیجانانگیزى دعوت به جهاد در راه خدا شدهاند، در آغاز آیه مىفرماید: «آنهایى باید در راه خدا پیکار کنند که آمادهاند زندگى پست جهان ماده را با زندگى ابدى و جاویدان سراى دیگر مبادله نمایند» (فَلْیُقاتِلْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ الَّذِینَ یَشْرُونَ الْحَیاةَ الدُّنْیا بِالْآخِرَةِ). یعنى تنها کسانى مىتوانند جزء مجاهدان واقعى باشند که آماده چنین معاملهاى گردند.
سپس در ذیل آیه مىفرماید: «سرنوشت چنین مجاهدانى کاملا روشن است، زیرا از دو حال خارج نیست یا شهید مىشوند و یا دشمن را در هم مىکوبند و بر او پیروز مىگردند، در هر صورت پاداش بزرگى به آنها خواهیم داد» (وَ مَنْ یُقاتِلْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَیُقْتَلْ أَوْ یَغْلِبْ فَسَوْفَ نُؤْتِیهِ أَجْراً عَظِیماً).
مسلما چنین سربازانى با چنین روحیهاى شکست در قاموسشان وجود ندارد و در هر دو صورت خود را پیروز مىبینند، حتى دانشمندان بیگانهاى که در باره اسلام و پیروزیهاى سریع مسلمین، در زمان پیامبر صلّى اللّه علیه و آله و بعد از آن، بحث کردهاند، این منطق را یکى از عوامل مؤثر پیشرفت آنها دانستهاند.
منبع: برگزیده تفسیر نمونه
